Dứt khoát bỏ tư duy không quản được thì cấm

Trong chương trình kỳ họp thứ 8, ngày 23/11, các đại biểu Quốc hội thảo luận tại tổ về dự án Luật Quản lý và đầu tư vốn Nhà nước tại doanh nghiệp và dự án Luật Công nghiệp công nghệ số. Thủ tướng Phạm Minh Chính tham gia thảo luận tại tổ 8, gồm đại biểu Quốc hội các địa phương Vĩnh Long, Điện Biên, Kon Tum, Cần Thơ.

Về dự án Luật Quản lý và đầu tư vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, Thủ tướng Phạm Minh Chính đề cập một số vấn đề mang tính quan điểm và một số nội dung cụ thể.

Về một số quan điểm, Thủ tướng cho rằng nước ta là nước đang phát triển, nền kinh tế đang chuyển đổi, quy mô kinh tế khiêm tốn, độ mở cao, sức chống chịu với các cú sốc bên ngoài còn hạn chế. Do đó, cần có cơ chế, chính sách huy động các nguồn vốn, nguồn lực hợp pháp một cách tối đa và hiệu quả nhất cho phát triển; gồm nguồn lực Nhà nước, nguồn lực trong nhân dân, nguồn lực xã hội, nguồn phát hành trái phiếu, nguồn lực đi vay, nguồn lực hợp tác công tư…

Muốn vậy, các quy định của pháp luật phải để các cơ quan, tổ chức, cá nhân được giao trách nhiệm biết rõ thế nào là đúng luật để làm, thế nào là không đúng luật để tránh, từ đó mới khuyến khích đổi mới sáng tạo. Đây là nội dung hết sức quan trọng để phát triển nền kinh tế trong giai đoạn phát triển mới của đất nước, đưa đất nước vào kỷ nguyên mới, xây dựng đất nước giàu mạnh, hùng cường, thịnh vượng, nhân dân ngày càng hạnh phúc, ấm no.

Điều này đòi hỏi phải đổi mới tư duy, cách nghĩ, cách làm, cách vận hành, dựa trên tổng kết thực tiễn, những gì được thì tiếp tục phát huy, những gì chưa được thì phải sửa, vướng mắc phải tháo gỡ, thách thức phải vượt qua. Tình hình thay đổi thì nhiệm vụ thay đổi, phương thức, cách làm phải thay đổi và tổ chức cũng phải thay đổi phù hợp điều kiện, hoàn cảnh Việt Nam.

Thủ tướng nhắc lại quan điểm nguồn lực bắt nguồn từ tư duy, tầm nhìn, động lực bắt nguồn từ đổi mới, sáng tạo, sức mạnh bắt nguồn từ nhân dân và doanh nghiệp. Và đổi mới để bay cao, sáng tạo để vươn xa, hội nhập để phát triển.

Tuy nhiên, đổi mới, sáng tạo và hội nhập đều phải căn cứ vào điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của đất nước ta trong bối cảnh quốc tế hiện nay; từ đó kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại, sức mạnh trong nước và sức mạnh ngoài nước. Quá trình đổi mới sáng tạo, huy động nguồn lực phải lấy nội lực là chính, mà nội lực ngoài con người, thiên nhiên và truyền thống lịch sử-văn hóa, thì cơ chế, chính sách cũng là nguồn lực.

Cơ chế, chính sách đúng, phù hợp với hoàn cảnh cụ thể đất nước, với xu thế của thời đại thì sẽ nhân đôi, thậm chí nhân ba sức mạnh, giúp chuyển đổi trạng thái, xoay chuyển tình thế, Thủ tướng khẳng định và dẫn chứng cơ chế khoán 10, khoán 100 đã giúp Việt Nam từ nước nhập khẩu gạo thành nước xuất khẩu gạo ngay.

Đi vào một số vấn đề liên quan dự án luật, Thủ tướng cho biết qua mỗi giai đoạn lịch sử, chúng ta có các mô hình quản lý doanh nghiệp nhà nước khác nhau, theo yêu cầu đặt ra trong từng giai đoạn. Song mô hình đến nay vẫn chưa ổn định, bởi chúng ta đang trong quá trình chuyển đổi, nền kinh tế đang phát triển. Việc định hình mô hình phù hợp, chúng ta đang trong quá trình làm, vừa làm vừa nghiên cứu, mở rộng dần, không cầu toàn, không nóng vội

Vừa qua, sau khi chúng ta thực hiện mô hình Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp thì cũng có những cái được, những mặt tích cực, nhưng cũng có mặt chưa được, do đó phải tiếp tục suy nghĩ, tổng kết. Thủ tướng nêu quan điểm, hoạt động của doanh nghiệp phải theo quy luật thị trường, tôn trọng quy luật cung cầu, quy luật giá trị, quy luật cạnh tranh, không thể can thiệp bằng các biện pháp hành chính.

"Can thiệp thế sẽ làm méo mó thị trường. Không phải cơ quan hành chính mà can thiệp là không đúng quy luật, không phù hợp tư duy và sự phát triển. Nên quản lý các doanh nghiệp theo cơ chế thị trường, hội nhập quốc tế và phù hợp với điều kiện Việt Nam", Thủ tướng nêu quan điểm.

Về kế hoạch kinh doanh của doanh nghiệp Nhà nước, Thủ tướng đề xuất quy định hội đồng quản trị chịu trách nhiệm trước pháp luật về các quyết định của mình, làm sao bảo tồn và phát triển được vốn nhà nước. Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp chỉ định hướng và có công cụ kiểm tra, giám sát, không để thất thoát, lãng phí, chống tiêu cực. Song ông cũng lưu ý, quy định của pháp luật phải rõ để người làm có thể sáng tạo và không e sợ.

Vấn đề khác được Thủ tướng nhấn mạnh là cần đẩy mạnh phân cấp, quy định trong luật rõ ràng. Đầu tư công thì phải theo Luật Đầu tư công, còn với vốn của doanh nghiệp Nhà nước thì hội đồng quản trị phải quyết định việc đầu tư vào đâu, nếu quyết định sai thì phải chịu trách nhiệm, không phải xin các cấp hành chính.

Theo Thủ tướng, những yếu tố quan trọng làm nên thành công với bất kỳ công việc nào là thời gian, trí tuệ và quyết định kịp thời, đúng lúc. Dẫn quan điểm của Tổng Bí thư Tô Lâm về chống lãng phí, trong đó có lãng phí thời gian, Thủ tướng khẳng định thời gian là tiền bạc, "loay hoay" xin thêm một cấp hành chính nữa sẽ làm lãng phí thời gian.

Thủ tướng đồng tình với cơ quan thẩm tra rằng khi đánh giá doanh nghiệp Nhà nước cần đánh giá tổng thể giá trị mang lại, dựa trên hiệu quả chung, không đánh giá từng việc một, tạo không gian khuyến khích đổi mới sáng tạo, dám nghĩ dàm làm. Thủ tướng nêu ví dụ trong 10 việc được giao, có thể 2-3 việc họ làm chưa tốt, thua lỗ nhưng "tổng thể vẫn dương" là bảo toàn và phát triển vốn.

Thủ tướng cũng đề nghị dự thảo luật nên quy định rõ quản lý tới doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước (doanh nghiệp F1) hay tới doanh nghiệp F2, F3, F4… và tới người chịu trách nhiệm trực tiếp, còn lại để họ quản lý cấp dưới, tương tự như tinh thần Trung ương quản lý tỉnh, tỉnh quản lý huyện, huyện quản lý xã, Trung ương không làm thay tỉnh, tỉnh không thay huyện, huyện không làm thay xã, địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm. Quản lý doanh nghiệp Nhà nước cũng cần theo cơ chế này, không can thiệp sâu vào các doanh nghiệp F3, F4.

Tóm gọn lại, Thủ tướng đề nghị rà soát lại dự án luật theo tinh thần đổi mới, phân cấp, quản lý theo quy luật thị trường và thiết kế các công cụ không để tham nhũng, tiêu cực, lãng phí, khuyến khích đổi mới sáng tạo, dứt khoát bỏ tư duy không quản được thì cấm. Các bộ ngành thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước bằng các công cụ như chương trình, kế hoạch, luật pháp, cơ chế, chính sách, giám sát, kiểm tra, thi đua, khen thưởng, tổng kết, đúc rút kinh nghiệm.

"Làm sao khi ban hành Luật thì một số vướng mắc được tháo gỡ, một số vấn đề thực tiễn đặt ra nhưng chưa có quy định được giải quyết, một số quy định lạc hậu so với thực tiễn cần bỏ đi, tinh thần là bám sát thực tiễn, xuất phát từ thực tiễn, tôn trọng thực tiễn, lấy thực tiễn làm thước đo", Thủ tướng nói.

Thủ tướng lấy ví dụ có đối tác tài trợ nguồn vốn 300 triệu USD xây dựng đường dây tải điện, nhưng giao cho công ty mẹ thì không đủ vốn đối ứng, còn giao công ty con thì vướng quy định dù có đủ vốn để làm. Về thực tiễn tốt, Thủ tướng lấy ví dụ về nhiều dự án kéo dài (như Nhiệt điện Thái Bình 2 hay chuỗi dự án điện khí Lô B) khi mạnh dạn giao doanh nghiệp tự quyết thì giải quyết được.

Cho rằng quy định hiện hành rõ ràng đang có vướng mắc, nên doanh nghiệp nhà nước không đầu tư được nhiều, Thủ tướng đề nghị, những gì đã chín đã, rõ, được thực tiễn chứng minh là đúng, thực hiện có hiệu quả, được đa số đồng tình thì đưa vào luật, những gì còn đang biến động, chưa ổn định thì giao Chính phủ quy định, vừa làm vừa rút kinh nghiệm, mở rộng dần, không cầu toàn, không nóng vội. Từ đó, phát huy được nguồn lực từ hàng triệu tỷ đồng vốn nhà nước tại các doanh nghiệp, các doanh nghiệp Nhà nước tăng cường đầu tư và chịu trách nhiệm trước pháp luật, trước Đảng, Nhà nước và nhân dân. Nếu quản lý theo tư duy cũ thì không phát triển được, Thủ tướng nhấn mạnh.