GS Đặng Hùng Võ: Không “bôi trơn” không có đất đâu!

 

Người dân khiếu kiện là đúng thôi!

Ngày 18/9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã có phiên thảo luận về báo cáo kết quả giám sát thực hiện chính sách pháp luật giải quyết khiếu nại tố cáo cả công dân về đất đai. Theo đó thì từ năm 2003 - 2010 đã tiếp nhận và xư lý hơn 1,2 triệu đơn thư khiếu nại tố cáo, trong đó 70% liên quan đến đất đai.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội khẳng định, khiếu nại tố cáo đất đai ngày càng nhiều. Rõ ràng khiếu nại tố cáo trong lĩnh vực đất đai không phải đến nay mới nhiều. Theo ông thì tại sao đến nay nó vẫn tồn tại dai dẳng?

Khiếu nại tố cáo về đất đai bắt đầu tăng từ khoảng cuối những năm 1990. Nhưng trước năm 2003, trong khiếu nại chung của người dân thì có khoảng một nửa trong số đó là khiếu nại về việc đòi đất cũ, một nửa là về thu hồi đất. Nhưng từ 2003 trở đi, theo số liệu chính thức của Bộ TN&MT khi kiểm tra sau một năm thi hành Luật đất đai mới thì khiếu nại đòi lại đất cũ chỉ chiếm khoảng 10%, còn lại 70% khiếu nại liên quan đến cơ chế thu hồi đất, giá bồi thường.

 

Tại sao khiếu nại của dân về đất đai ngày càng tăng? Nó xuất phát điểm từ cơ chế về thu hồi đất và tính bồi thường cho dân không thỏa đáng.

Cụ thể như thế nào thưa ông?

Sự vô lý nằm ngay trong cơ chế. Thu hồi đất của người này giao cho người khác, vì mục đích lợi nhuận của người được giao. Người được giao ở đây phần lớn là nhà đầu tư. Điều này không phù hợp với Hiến pháp. Người nông dân thì nhìn thấy ngay, mình được bồi thường giả sử là 1 triệu đồng/m2, sau khi nhà đầu tư được giao đất làm đất ở thì họ lập tức bán đến 10 triệu đồng/m2. Ngay trong cơ chế đó đã chứa đựng xung đột lợi ích. Người dân khiếu kiện là đúng thôi!

Vấn đề nữa là bồi thường không thỏa đáng. Giá đất do UBND cấp tỉnh quy định đều thấp hơn giá thị trường rất nhiều. Kể cả ở mức cao nhất thì cũng chỉ bằng 1/10 giá thị trường.

Có người nghĩ rằng hầu hết những khiếu kiện về đất đai đều có liên quan đến các vị quan chức?

Tôi cũng nghĩ thế.

Vậy ông nghĩ thế nào về vai trò giám sát của các cơ quan chức năng?

Hiện nay, Quốc hội và Hội đồng Nhân dân có chương trình giám sát. Rồi người dân cũng được động viên tham gia vào giám sát. Thế nhưng, cái cơ chế giám sát hiện nay nó lẫn lộn, không mạch lạc. Chính vì vậy mà giám sát đó không có hiệu quả.

Cái ta cần là giám sát được quyền lực, giám sát được người thực thi quyền lực xem họ có thực thi đúng hay không, có bị vẹo vọ đi cái thực thi quyền lực đó hay không. Chứ không thể là quyền của anh, anh muốn làm gì thì làm.

Như ông nói thì hệ quả của nó chính là khiếu kiện đất đai ngày càng tăng?

Đúng. Người có quyền thì người ta vẫn cứ làm và có cách làm để phù hợp với pháp luật. Vẫn đúng quy định, vẫn phục vụ lợi ích của người có quyền và vẫn làm cho dân khiếu kiện nhiều hơn. Vậy có nghĩa là pháp luật có những khoảng trống nhất định.

GS Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ TN&MT.

Quá dễ để tham nhũng!

Như ông nói thì quản lý đất đai tồn tại nhiều yếu kém. Liệu có phải vì đội ngũ cán bộ quản lý của ta yếu kém về năng lực nên mới để xảy ra những vấn đề này?

Tôi thì không nghĩ là họ yếu kém. Tôi cho rằng là vì yếu tố tham nhũng chi phối quá lớn. Tôi không tin là do năng lực họ kém đâu.

Tham nhũng trong lĩnh vực đất đai có dễ không thưa ông?

Quá dễ để tham nhũng! Chỉ cần thu hồi đất, giao cho một ông chủ đầu tư về nhà ở. Giá thu hồi theo khung giá chung, thấp thôi, bán lại với giá cao. Mà người có thẩm quyền thì người ta quyết giá nào chẳng được. Họ có quyền lấy đất của người này giao cho người khác. Rồi lại có quyền định giá đất, cho bồi thường như thế nào là quyền của họ. Tất cả đều trong một cơ quan.

Theo ông thì đến khi nào, những vụ khiếu nại tố cáo về đất đai sẽ giảm hoặc kết thúc?

Để cho nó giảm hoặc chấm dứt thì chúng ta phải nhìn quyền lợi của dân với góc độ khác. Nhà nước phải bảo vệ quyền lợi của người dân. Hiện nay, hầu hết các doanh nghiệp là làm giàu từ đất đai. Trong sản xuất kinh doanh thì có lĩnh vực nào có siêu lợi nhuận cao như thế đâu. Làm giàu siêu lợi nhuận ở Việt Nam thì chỉ có từ đất đai, tham nhũng hoặc buôn lậu.

Ý ông là làm giàu từ đất đai cũng đáng lên án như tham nhũng hay buôn lậu?

Đúng thế.

Nghe ông nói vậy, tôi thấy buồn quá!

Thì cái thực trạng này là thực trạng đáng buồn mà! Bất hợp lý ở chỗ tự nhiên có một anh có quyền thích định giá bao nhiêu thì nó là thế. Khi anh ta ra quyết định bán cho nhà đầu tư giá thấp thôi, để nhà đầu tư có lãi nhiều. Khi đó nhà đầu tư sẽ “có trách nhiệm” như thế nào đó với anh ta chứ.

Một trong những giải pháp được Quốc hội chỉ ra là phải tìm đúng các địa chỉ làm sai về đất đai. Theo ông việc đó có dễ không?

Dễ lắm, vấn đề có quyết tâm tìm hay không thôi. Quan trọng là tìm đúng rồi thì làm gì.

Theo ông thì tỷ lệ tham nhũng trong các dự án đất đai như thế nào?

Khi hỏi chuyện riêng, nhiều nhà đầu tư nói rằng không bôi trơn thì không có đất đâu! Nhưng bảo họ phát biểu công khai thì họ không dám nói. Vì họ mà nói ra thì lần sau chắc chắn là không bao giờ có đất nữa. Nên họ chỉ nói trong những câu chuyện cởi mở giữa anh em với nhau trên các bàn nhậu thôi.

Sửa luật để chống tham nhũng

Ông nghĩ sao về vấn đề mà Ủy ban thường vụ Quốc hội đưa ra là việc chính quyền có nhiều sai sót trong giải quyết khiếu nại tố cáo?

Cái sai sót của giải quyết khiếu nại tố cáo thì nhìn rất rõ. Hiện nay, theo số liệu tôi biết thì có đến 70% đơn khiếu nại không được giải quyết đúng thời hạn. Có trên 70% không ban hành quyết định giải quyết. Trường hợp nào có thì lại ban hành dưới dạng công văn trả lời. Ngay trong quyết định giải quyết cũng có vấn đề. Theo số liệu của Thanh tra Chính phủ thì phải có đến 50% phải xử lý lại. Điều đó cho thấy có rất nhiều bất cập.

Theo ông thì nguồn gốc của những khiếu nại tố cáo về đất đai bắt nguồn từ đâu?

Nguồn gốc của nó chính là vấn đề tham nhũng. Nó liên quan đến lợi ích của cá nhân hoặc nhóm người. Lợi ích đó ai được hưởng và chia sẻ như thế nào.

Vậy tham nhũng đất đai ở Việt Nam đang ở mức độ như thế nào thưa ông?

Mọi số liệu khảo sát thì đều nói rằng tham nhũng lĩnh vực đất đai thuộc nhóm đứng đầu bảng.

Xếp hạng đó có phản ánh đúng thực tế không?

Quá đúng, quá hợp lý. Tham nhũng lĩnh vực nào cũng phụ thuộc vào sự độc quyền của người ra quyết định. Độc quyền của cơ quan ra quyết định. Vì thế tham nhũng phát triển.

Vậy thì sẽ phải có cách nào để khắc phục thực trạng này?

Cần thu hẹp một cách hợp lý quyền của cơ quan nhà nước, chỉ thực hiện quyền đó trong một phạm vi nhất định. Thứ hai, cơ chế giám sát nào để giám sát được việc thực hiện quyền lực đó. Ví dụ như việc thực hiện quyền lực phải có điều kiện, trình tự thủ tục ra sao, tính công khai như thế nào... Cần phải chọn một trong những mục tiêu sửa luật là chống tham nhũng trong quản lý đất đai.

Xin cảm ơn ông!

"Quyền định thu hồi đất của nhà nước chỉ nên thực hiện vì mục đích lợi ích quốc gia, lợi ích quốc phòng an ninh. Không được làm điều này vì mục đích kinh tế. Và làm thế nào để định giá sát với giá thị trường. Phải có cơ chế xác định giá phù hợp để người dân và nhà đầu tư cùng đồng thuận. Còn hiện nay thì UBND cấp tỉnh toàn quyền quyết định về giá, còn làm gì để quyết định thì không rõ." GS Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ TN&MT.

Tô Hội (Thực hiện)