Syria từng là nơi nằm dưới sự cai trị của người La Mã, người Assyria, Ba Tư và Akkadians nên có rất nhiều kho báu quý mang giá trị khảo cổ.
Syria là quê hương của nhiều hóa thạch đồ đá cũ và là một trong những nơi lớn nhất thế giới phát hiện ra các văn bản chữ hình nêm.
"Đây có thể là một trong những khu vực được chiếm đóng liên tục và lâu đời nhất trên trái đất. Vùng đất này liên tục nằm dưới sự kiểm soát, chiếm đóng của nhiều đế chế hùng mạnh", Emma Cunliffe - nhà nghiên cứu khảo cổ học tại ĐH Durham, Anh cho hay.
Hiện, hàng trăm địa điểm khảo cổ đang bị đe dọa bởi cuộc nội chiến ở Syria. Những vụ đánh bom và cướp bóc đã tàn phá một số địa điểm có giá trị. Lực lượng chính phủ trung thành với Tổng thống Bashar al-Assad và phiến quân đã chiếm đóng những lâu đài cổ xưa và san phẳng nhiều gò đất khảo cổ được hình thành từ hàng ngàn năm trước để phục vụ cho hoạt động chiến đấu. Tất cả 6 khu vực có di sản thế giới của Syria được UNESCO công nhận đều bị thiệt hại nặng nề.
Tuy nhiên, một số nhà khảo cổ học đang cố gắng bảo tồn các di sản ở Syria. Họ đang thuyết phục, đề nghị chính phủ và các nhà lãnh đạo phiến quân bảo vệ các báu vật quan trọng nhất tại quốc gia này. Họ đã biên soạn một danh sách các địa điểm khảo cổ học “không được tấn công” và cần được bảo vệ để gửi các nước và các bên liên quan để công việc bảo vệ di sản được triển khai một cách tốt nhất.
"Đây là những di sản cổ xưa nhất và quan trọng nhất của người dân Syria nói riêng và của cả thế giới nói chung. Chúng tôi nỗ lực bảo vệ các di tích quan trọng là vì lợi ích của mọi người ", Phó chủ tịch thứ nhất của Viện Khảo cổ học Mỹ Andrew Moore cho biết.
Điểm danh các địa điểm khảo cổ ở Syria
 |
Nhiều địa điểm khảo cổ có lịch sử lâu đời nhất thế giới ở Syria đang bị đe dọa nghiêm trọng bởi cuộc nội chiến.
|
Syria từng là một phần của Fertile Crescent - vùng đất có giá trị lịch sử bị chiếm đóng từ hàng chục ngàn năm trước.
Syria từng là nơi tồn tại của một số thành phố La Mã đẹp nhất thế giới như Apamea, Palmyra, lâu đài Crusader. Các nhà khảo cổ đã khai quật được hàng chục ngàn văn bản chữ hình nêm tại thành phố cổ Ebla. Quốc gia này là nơi có những ngôi mộ của một số thân thân Mohammad. Thành phố Aleppo và thủ đô Damascus là những địa điểm phát hiện nhiều dấu tích khảo cổ quan trọng. Các nhà khảo cổ cũng phát hiện được hàng ngàn địa điểm khảo cổ có giá trị trên khắp lãnh thổ Syria.
Jesse Casana - nhà khảo cổ học thuộc ĐH Arkansas cho hay, người dân nơi đây đã biết cách xây dựng các khu định cư bằng gạch bùn trên tàn tích của những thành phố trước đó. Qua hàng ngàn năm với sự cai trị của nhiều đế chế, hệ thống các di sản tại đây có phần chồng chéo lên nhau.
Khi di tích bị đe dọa...
Những vụ đánh bom đã phá hủy một số di sản tuyệt vời nhất ở Syria. Năm 2012, một nhà thờ Hồi giáo được xây dựng từ thế kỷ X ở thành phố cổ Aleppo đã bị phá hủy trong một vụ đánh bom.
Tuy nhiên, theo nhà khảo cổ học Casana, nạn đào trộm di sản có mức độ phá hủy nghiêm trọng hơn là những vụ phá hủy trực tiếp.
Cụ thể, những kẻ buôn lậu cổ vật ở bên ngoài lãnh thổ Syria đã trả tiền cho người dân địa phương để mua lại những cổ vật phát hiện được tại những địa điểm khảo cổ.
Do Chính phủ lao vào cuộc nội chiến nên nguồn nhân lực bảo vệ các địa điểm khảo cổ bị buông lỏng. Mặc dù vẫn còn một số cán bộ dốc sức bảo vệ các di sản nhưng những nỗ lực nhỏ bé của họ không thể cứu vãn tình hình trong thời điểm hỗn loạn hiện nay.
Trong số các địa điểm có di sản bị ảnh hưởng phải kể đến thành phố Apamea - vùng đất được xây dựng từ thời La Mã. Kẻ gian đã ăn cắp các bảo vật tại đây kể từ khi cuộc nội chiến xảy ra. Khu vực này trở nên lồi lõm trông giống như bề mặt Mặt trăng.
Cùng với đó, những khu vực gò khảo cổ cũng bị hư hỏng nghiêm trọng vì bị quân đội tận dụng.
"Rất nhiều địa điểm khảo cổ đang bị phá hoại nghiêm trọng do lực lượng quân đội gây ra. Họ xây dựng những tuyến đường lớn dành cho xe tăng hay các khu vực chứa những thiết bị chống lại máy bay. Ngoài ra, họ còn đào những chiến hào rất lớn", nhà khảo cổ Casana chia sẻ trên LiveScience.
Chính phủ Mỹ đã đưa trường học, bệnh viện vào danh sách các địa điểm “không được tấn công” và cần được bảo vệ. Theo nhận định của Casana, nếu như Mỹ không thực hiện cuộc tấn công quân sự thì mức độ hư hại của các di sản trên đây sẽ giảm đi nhiều phần.
Tâm Anh (theo Livescience)