Cá chạch (hay còn gọi là cá nhét) là loại cá sống ở tầng đáy của các con sông, có đặc điểm khá giống loài lươn: thân kéo dài và có nhớt bao lấy toàn thân. Khi trưởng thành chúng có thể nặng từ 1 - 2kg và thường có màu xám đen ở phần lưng và nhạt dần về phía bụng.
Có lẽ cá chạch là loại ai cũng biết bởi xuất hiện nhiều trong bữa cơm hàng ngày của người Việt. Song ít người biết rằng ở Quảng Ngãi có một loại cá chạch rất độc lạ và thơm ngon – đặc sản chỉ nơi này mới có.
Đó là chạch cát - tuy có hình dáng khá giống đồng loại sống ở vùng sông nước dưới đồng bằng, nhưng có kích thước nhỏ hơn rất nhiều. Qua quan sát, kích thước của cá chạch cát trưởng thành chỉ to hơn phân nửa và chiều dài bằng ngón tay út người lớn. Thân của chúng có màu vàng nhạt, ở 2 bên lưng là hàng chấm đen hình chữ nhật, kéo dài từ đầu đến đuôi và được phân bố khá đều.
Chạch cát - tuy có hình dáng khá giống đồng loại sống ở vùng sông nước dưới đồng bằng, nhưng có kích thước nhỏ hơn rất nhiều.
Cá chạch cát sống dưới đáy những đoạn sông, suối lớn có cát ở miền núi trong tỉnh. Cũng chính vì đặc điểm trên mà loài cá này được gọi tên như vậy.
Người dân ở các huyện miền núi của Quảng Ngại cho biết, trừ những khi mưa lũ lớn nước sông, suối dâng cao; thời gian còn lại trong năm đều có thể đánh bắt được cá chạch cát, bằng hình thức quăng chài, cất vó, lưới vây kéo tay.
Anh Quản Hồ (29 tuổi) – ngụ thị trấn Ba Tơ (Ba Tơ) cho biết việc đánh bắt cá chạch cát thường diễn ra vào bam ngày. Mỗi người đi đánh bắt chỉ có thể đánh được số lượng tầm 1-2kg/ngày. Nếu ai may mắn gặp trúng ổ cá chạch cát thì nhỉnh hơn một chút, khoảng 3-4kg/ngày. Vì thế họ thường đem chúng về nhà ăn hoặc biếu người thân, chứ không đem ra chợ bán.
“Nhà nào ít người hoặc muốn đổi lấy tiền mua thịt mua gạo thì mới đem ra chợ bán thôi. Đó cũng là lý do cá chạch cát có giá đắt đỏ hơn các loại cá khác. Hiện chúng được dao bán với giá từ 150.000-170.000 đồng/kg. Song do số lượng đánh bắt được rất ít nên dù có tiền cũng không dễ để mua loài cá đặc sản này”, anh Quản Hồ khẳng định.
Món ăn nào chế biến từ chạch cát đều thơm ngon.
Từ cá chạch cát có thể chế biến thành nhiều món ngon mang đậm chất dân dã như kho rim, chiên giòn, nướng, băm làm chả… Song ngon nhất vẫn phải là món cá chạch cát kho rim, rất đưa cơm. Chúng có thịt ngọt, ngon, đậm vị và dai, gây ấn tượng ngay từ lần đầu thưởng thức.
“Khách ở thành phố về quê tôi thường được mọi gia đình thiết đãi loại cá này. Ai ăn lần đầu cũng phải tấm tắc khen ngon rồi ngỏ ý muốn mua về làm quà biếu tặng người thân. Nhưng chúng tôi đều lắc đầu từ chối bởi mua được chúng không phải dễ”, người đàn ông miền Trung nói.
K.T