Rối loạn lưỡng cực là rối loạn cảm xúc, đặc trưng bằng một giai đoạn rối loạn hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ phối hợp với các giai đoạn rối loạn trầm cảm trong quá trình phát triển của bệnh. Rối loạn lưỡng cực hiện không có cách chữa khỏi hoàn toàn, nhưng điều trị sẽ giúp giảm triệu chứng cũng như làm giảm các ảnh hưởng của bệnh về lâu dài. Cùng với thuốc, tư vấn, liệu pháp nhận thức hành vi và một loạt các thay đổi lối sống có thể giúp người bị rối loạn lưỡng cực kiểm soát các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Kiểm soát giấc ngủ
Giấc ngủ rất quan trọng đối với những người bị rối loạn lưỡng cực. Rối loạn lưỡng cực có thể làm ảnh hưởng tới giấc ngủ của người bệnh. Trong giai đoạn hưng cảm, người bệnh có thể ngủ rất ít, nhưng trong giai đoạn trầm cảm, họ có thể ngủ rất nhiều. Ngủ đủ giấc, chất lượng giấc ngủ tốt là điều cần thiết để kiểm soát tâm trạng người bệnh. Áp dụng các mẹo sau đây để có được giấc ngủ tốt:
Đi ngủ và thức dậy vào những giờ phù hợp sinh lý cơ thể.
Đảm bảo nơi ngủ, phòng ngủ được thoải mái nhất có thể.
Tránh sử dụng thiết bị như TV, điện thoại, máy vi tính... và các tình huống căng thẳng trước khi đi ngủ.
Không ăn một bữa lớn quá gần thời gian đi ngủ.
Tránh hoặc hạn chế uống rượu.
Những người bị rối loạn lưỡng cực khó ngủ nên trao đổi với bác sĩ của mình để có biện pháp điều trị.
Bổ sung magie có tác dụng tăng cường tâm trạng cho người bệnh rối loạn lưỡng cực.
Chế độ ăn
Chế độ ăn uống lành mạnh là một thói quen sống quan trọng đối với người bị rối loạn lưỡng cực. Một nghiên cứu cho thấy có tới 68% người đang điều trị chứng rối loạn lưỡng cực bị thừa cân hoặc béo phì. Một nghiên cứu khác cho thấy những người mắc chứng rối loạn lưỡng cực có xu hướng ăn uống vô độ hơn so với người khác. Đây có thể là tác dụng phụ của thuốc hoặc do sự mất cân bằng của các chất hóa học trong não ảnh hưởng đến sự thèm ăn. Thừa cân có thể làm phức tạp quá trình hồi phục và tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, huyết áp cao và lo âu. Do vậy thiết lập thói quen ăn uống hợp lý, lành mạnh có thể giúp người bị rối loạn lưỡng cực sống khỏe mạnh và tránh tăng cân quá mức. Lời khuyên để duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh bao gồm:
Đảm bảo thời gian ăn uống đều đặn, không bỏ bữa, không ăn thêm bữa phụ.
Đảm bảo chế độ ăn uống đa dạng, cân đối và có nhiều trái cây tươi và rau.
Nên lên trước thực đơn cho cả tuần, và tuân thủ kế hoạch đó.
Học và thực hành các công thức nấu ăn mới trong thời gian tâm trạng tích cực có thể giúp người bệnh hình thành những thói quen tốt này.
Tập thể dục
Các nghiên cứu đều cho thấy, tập thể dục vừa phải và thường xuyên có thể giúp cân bằng tâm trạng (nhất là giai đoạn trầm cảm), ngăn ngừa một số vấn đề sức khỏe, chẳng hạn như béo phì, bệnh tim mạch và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Sống lành mạnh, điều độ
Những người bị rối loạn lưỡng cực có nguy cơ cao hơn trong lạm dụng chất gây nghiện. Một nghiên cứu cho thấy 56% những người mắc chứng này đã từng bị nghiện rượu hoặc ma túy. Vấn đề này có liên quan tới cơ chế hoạt động của não bộ. Điều này, một mặt khiến người mắc rối loạn lưỡng cực dễ có những hành vi nguy hiểm, chỉ tập trung vào cái nhất thời trong khi bỏ qua những rủi ro dài hạn có thể xảy ra. Mặt khác, nó khuyến khích người bệnh hành động tích cực với năng lượng cao để hướng tới mục tiêu và tham vọng của họ. Biện pháp để tránh những vấn đề này là:
Người bệnh cần nhận thức rõ hơn về bất kỳ xu hướng tham gia vào các hành vi mạo hiểm nào - ví dụ, như sử dụng chất gây nghiện.
Nên tìm kiếm sự giúp đỡ ở bạn bè, người thân, chuyên gia nếu đã có vấn đề. Bởi bạn bè và những người thân yêu sẽ giúp giám sát bạn để tránh các hành vi nguy hiểm hoặc gây nghiện.
Quản lý giai đoạn bệnh
Người mắc bệnh và người thân trong gia đình cần được hướng dẫn các dấu hiệu nhận biết tình trạng hưng cảm hoặc trầm cảm nếu có của bản thân để có hướng điều trị thích hợp, giúp phòng ngừa khởi phát cơn nặng và không làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Người bệnh nhận diện ra các triệu chứng càng sớm thì khả năng phòng ngừa bệnh diễn tiến nặng càng cao. Những thay đổi dù là nhỏ trong tâm trạng, giấc ngủ, năng lượng, sự hấp dẫn giới tính, khả năng tập trung, động lực, suy nghĩ về cái chết, thậm chí cả những thay đổi trong cách giữ vệ sinh cơ thể hay trang phục cũng có thể là dấu hiệu sớm khởi phát bệnh. Dưới đây là một số cách ứng phó khi điều này xảy ra:
Đi khám bác sĩ nếu đây là lần đầu tiên, hoặc nếu người bệnh đã ngừng điều trị hoặc nếu việc điều trị không có kết quả.
Tuân thủ phác đồ điều trị và đảm bảo tất cả các cuộc hẹn tái khám, vì trong các lần tái khám bác sĩ có thể điều chỉnh thuốc cho phù hợp.
Cố gắng duy trì thói quen ngủ đều đặn và tránh căng thẳng không cần thiết.
Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục đầy đủ.
Tránh rượu và các chất gây nghiện khác.
Có ý thức theo dõi tâm trạng và cảm xúc của bản thân.
Hãy cố gắng chia sẻ với bạn bè, người thân những gì đang xảy ra để họ có thể hỗ trợ.
Lời khuyên của thầy thuốc
Người mắc rối loạn lưỡng cực nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thuốc bổ sung hoặc liệu pháp thay thế. Lý do là thuốc hoặc các chất bổ sung có thể tương tác với các loại thuốc khác và chúng có thể có tác dụng phụ. Rối loạn lưỡng cực là căn bệnh cần điều trị suốt đời, vì thế ngay cả khi bệnh nhân mắc chứng này cảm thấy tốt hơn cũng không được tự ý bỏ điều trị. Bên cạnh thuốc men, một số điều chỉnh về lối sống có thể giúp kiểm soát tình trạng bệnh dễ dàng hơn cũng như cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Theo BS. Trịnh Hồng Minh/ Suckhoedoisong