Vỡ tử cung do sinh con tại nhà, tai biến sản khoa nguy hiểm

Theo thông tin từ Bệnh viện Sản - Nhi tỉnh Quảng Ngãi, Sản phụ H.T.G, 39 tuổi (Trà Bồng, Quảng Ngãi), vào viện chiều 6/10 trong tình trạng ra máu âm đạo nhiều, mạch nhanh, huyết áp tụt. Trước đó, vào sáng cùng ngày, bệnh nhân đã tự sinh con tại nhà.

Qua thăm khám, các bác sĩ chẩn đoán, sản phụ G. bị vỡ đoạn dưới tử cung, dẫn tới choáng do mất máu nặng. Để cứu bệnh nhân, các bác sĩ đã nhanh chóng phẫu thuật cắt tử cung và truyền máu kịp thời cho sản phụ G. Tổng lượng máu truyền cho sản phụ G lên đến 3 đơn vị hồng cầu khối, 2 đơn vị plasma tươi, 10 đơn vị kết tủa lạnh. Hiện tại, sức khỏe của sản phụ G đã ổn định.

ThS.BSCKII Lê Cao Tuấn, Phó Giám đốc bệnh viện sản nhi tỉnh cho biết, vỡ tử cung là một tai biến sản khoa nguy hiểm, có thể ảnh hưởng đến tính mạng của mẹ và bé. Các thai phụ cần thăm khám thai kỳ đều đặn theo hướng dẫn của bác sĩ; lựa chọn cơ sở y tế có chuyên khoa sản để khám thai và sinh con an toàn, không được tự ý sinh con tại nhà. Bởi, việc tự sinh con tại nhà mà không có sự trợ giúp của cán bộ y tế dễ dẫn đến nhiều tai biến sản khoa nguy hiểm.

Bác sĩ Bệnh viện Sản - Nhi tỉnh thăm khám, kiểm tra vết mổ cho sản phụ G - Ảnh: Báo Quảng Ngãi

ThS.BS Nguyễn Thị Quý Khoa, Trung tâm Sản Phụ khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, vỡ tử cung (Uterine Rupture) là tình trạng các lớp cơ ở tử cung bị nứt hoặc rách hoàn toàn tự nhiên mà không phải do phẫu thuật, làm cho các thành phần bên trong tử cung (bao gồm một phần hoặc toàn bộ thai nhi) bị tống xuất vào ổ bụng. Tình trạng này có thể đe dọa tính mạng mẹ bầu và thai nhi nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Đây là một trong năm tai biến sản khoa nguy hiểm, gồm: vỡ tử cung, nhau bong non, băng huyết sau sinh, nhiễm trùng hậu sản và uốn ván rốn sơ sinh. Tình trạng này có thể xảy ra trong thời kỳ mang thai hoặc trong cuộc sinh, tuy nhiên trong thời kỳ mang thai hiếm gặp hơn. Tai biến này thường xảy ra ở mẹ bầu có sẹo mổ cũ ở tử cung hoặc có bất thường, dị dạng tử cung.

Vỡ tử cung tuy nguy hiểm nhưng khá hiếm gặp, chỉ chiếm khoảng 325 trên 100.000 ca sinh có tiền sử mổ lấy thai; hiếm hơn ở nhóm phụ nữ không có sẹo mổ lấy thai, là khoảng 1/5.700 – 1/20.000 ca.

Một nghiên cứu tại Hà Lan cho kết quả, tỷ lệ mẹ bầu mắc phải là 0,7-5,1/10.000 ca sinh nở. Sau một lần sinh mổ, tỷ lệ này tăng lên 22-74/10.000 ca sinh, bao gồm các ca theo dõi sinh ngả âm đạo khi có sẹo mổ cũ.

Hay một đánh giá khác của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho thấy, tỷ lệ vỡ tử cung trên toàn thế giới trung bình là 5,3/10.000 ca sinh nở. Nếu chỉ xét ở quốc gia đang phát triển và phát triển, tỷ lệ này là khoảng 3/10.000 ca sinh nở, bao gồm có tiền sử mổ lấy thai. Ở những quốc gia kém phát triển, tỷ lệ mắc phải tai biến này cao hơn, có thể do điều kiện mổ lấy thai hạn chế, cuộc sinh bị trì hoãn và kéo dài.

“Hiện nay, với sự phát triển của y khoa hiện đại, về kiến thức, về quản lý thai nghén cùng sự hỗ trợ của hệ thống máy móc tối tân, tiến bộ của lĩnh vực gây mê hồi sức… đã có thể hạn chế được các thủ thuật sinh thô bạo, có chỉ định mổ lấy thai kịp thời. Nhờ đó tỷ lệ được giảm nhiều so với trước đây”, bác sĩ Quý Khoa chia sẻ thêm.

Vỡ tử cung một tai biến sản khoa nguy hiểm - Ảnh minh họa

ThS.BS Nguyễn Thị Quý Khoa cho biết, có nhiều hình thái vỡ tử cung trong thai kỳ và trong chuyển dạ. Trên lâm sàng, tình trạng này bao gồm:

Vỡ hoàn toàn: Tử cung bị vỡ toàn bộ các lớp niêm mạc, cơ tử cung và phúc mạc, làm buồng tử cung thông với ổ bụng. Thai nhi và rau thai bị đẩy vào trong ổ bụng.

Vỡ dưới phúc mạc: Tử cung bị tổn thương ở lớp niêm mạc và cơ tử cung, nhưng lớp phúc mạc còn nguyên vẹn. Trường hợp này thai nhi và bánh rau vẫn còn nằm trong buồng tử cung.

Vỡ phức tạp: Tương tự như vỡ tử cung hoàn toàn nhưng kèm theo tổn thương ở các cơ quan lân cận như mạch máu, bàng quang, trực tràng, niệu quản…

Vỡ tử cung ở mẹ bầu có sẹo mổ cũ: Vết mổ cũ bị nứt một phần, chảy máu ít. Thông thường chỉ chẩn đoán khi có mổ lấy thai hoặc khi soát buồng tử cung sau sinh ngả âm đạo.

Các yếu tố nguy cơ vỡ tử cung có thể từ mẹ bầu, từ thai nhi hay từ cuộc sinh.

Nguy cơ từ mẹ bầu: Bất tương xứng khung chậu – thai: Khung chậu không rộng rãi, không tương xứng với cân nặng của thai, có khối u xơ, u buồng trứng nghi ngờ là khối u tiền đạo; Có sẹo mổ cũ trên tử cung như mổ lấy thai, mổ bóc nhân xơ, mổ khâu vỡ tử cung, sẹo mổ dọc thân tử cung; Dị dạng tử cung như tử cung một sừng, tử cung hai sừng, tử cung đôi;

Mang thai và sinh nở nhiều lần, tiền sử sinh song thai, đa thai; Có thai sớm sau sinh mổ; Nạo hút, phá thai nhiều lần; Mẹ bầu bị chấn thương mạnh ở vùng bụng.

Nguy cơ từ thai nhi: Thai nhi to bất cân xứng giữa thai nhi và khung chậu;Thai não úng thủy to hoặc dính nhau;Ngôi thai bất thường như ngôi mông, ngôi ngang; kiểu thế bất thường.Vị trí ngôi thai bất thường

Nguy cơ từ cuộc sinh: Thực hiện các thủ thuật khi chưa đủ điều kiện hoặc thao tác kỹ thuật chưa phù hợp;Cuộc sinh kéo dài có bất thường của sự lọt xuống của thai khó khăn, khung chậu không rộng rãi.Cơn co tử cung bất thường, nhất là trong trường hợp có sử dụng thuốc tăng co.

Biểu hiện của vỡ tử cung - Ảnh minh họa

Bác sĩ Quý Khoa khuyên rằng các mẹ bầu có các tiền sử sau đây, nên có trao đổi rõ – thường xuyên với bác sĩ, nên được thăm khám thai kỳ chặt chẽ:

- Tiền sử mổ lấy thai trên thân tử cung.

- Có hai lần mổ lấy thai trở lên.

-Tiền sử mổ cắt góc tử cung điều trị mang thai ngoài tử cung.

- Tiền sử mổ bóc nhân xơ tử cung.

- Tiền sử khâu lỗ thủng tử cung.

- Dấu hiệu nhận biết tử cung bị vỡ

Trong vỡ tử cung, mỗi mẹ bầu sẽ gặp phải những triệu chứng khác nhau với mức độ không giống nhau tùy thuộc vào vị trí, thời điểm vỡ cũng như mức độ vết nứt tử cung. Một số dấu hiệu thường gặp giúp mẹ bầu sớm nhận biết tai biến sản khoa nguy hiểm này, gồm:

Dấu hiệu dọa vỡ tử cung: Trước khi vỡ tử cung có một giai đoạn gọi là dọa vỡ tử cung, chỉ xảy ra trên tử cung không có sẹo mổ cũ. Các dấu hiệu nhận biết giai đoạn này gồm:Mẹ bầu nhận thấy đau bụng nhiều, cơn đau kéo dài, với cường độ đau càng lúc càng tăng.Tử cung bị thắt lại tạo thành hình quả bầu nậm. Ấn vào thành đoạn dưới tử cung thấy mỏng và đau, có thể sờ chạm ngôi thai.Cơn co tử cung kéo dài, khoảng cách giữa các cơn co ngắn với cường độ mạnh.Tim thai bất thường, lúc nhanh lúc chậm.

Dấu hiệu vỡ tử cung trong thai kỳ: Đau nhói vùng hạ vị đột ngột, có thể đau tự nhiên hoặc đau sau chấn thương trực tiếp ở vùng bụng, nhất là chỗ sẹo mổ cũ.Choáng nhẹ hoặc nặng tùy mức độ mất máu.Đau nhói chỗ sẹo mổ cũ, ấn vết mổ thấy đau.Giảm hoặc không nhận thấy cơn co tử cung.Sốc, huyết áp thấp, mạch đập nhanh, chậm bất thường hoặc không đo được.Nhịp tim thai nhi chậm hoặc không nghe thấy.Xuất huyết âm đạo ít hoặc nhiều.Nước ối có màu đỏ.

Dấu hiệu tử cung bị vỡ trong chuyển dạ: Mẹ bầu đã có dấu dọa vỡ tử cung, đột ngột đau nhói. Sau đó bớt đau hơn nhưng tổng trạng xấu dần.Da xanh xao, mạch đập nhẹ, tụt huyết áp, chân tay lạnh.Chảy máu màu đỏ tươi ở âm đạo. Nước tiểu có thể có màu đỏ. Có dấu hiệu suy thai, mất cơn co tử cung, thai không máy.

“Vỡ tử cung nếu không được phát hiện sớm và can thiệp xử trí kịp thời sẽ đe dọa tính mạng cả mẹ bầu lẫn thai nhi”, BS Khoa nhấn mạnh.

Ở mẹ bầu, tình trạng này làm mất máu, có thể gây ra tình trạng sốc do mất máu. Tình trạng này sẽ được kiểm soát tốt khi mẹ bầu sinh nở tại cơ sở y tế có đơn vị Sản khoa giỏi.

Bên cạnh đe dọa tính mạng mẹ bầu, vỡ tử cung còn đe dọa sự sống của thai nhi. Thống kê cho thấy, 6,2% trường hợp tử vong chu sinh có liên quan đến vỡ tử cung. Chính vì lý do đó, khi nghi ngờ mẹ bầu gặp phải tình trạng này, bác sĩ Sản khoa sẽ chỉ định mổ lấy thai tối khẩn để cấp cứu thai, đồng thời cầm máu kịp thời cho mẹ. Nếu không được đưa ra khỏi bụng mẹ nhanh chóng, tính mạng thai nhi sẽ bị đe dọa.

Nguy cơ mẹ bầu bị cắt tử cung cũng rất cao khi rơi vào trường hợp tử cung bị vỡ hoàn toàn hay phức tạp. Thống kê cho thấy, khoảng 14-33% trường hợp mẹ bầu có chỉ định cắt tử cung, sẽ ảnh hưởng đến khả năng mang thai và thiên chức làm mẹ trong tương lai.

Ngoài ra, khi đã vỡ tử cung, dễ xảy ra nguy cơ bị tổn thương bàng quang, trực tràng, các mạch máu hạ vị, niệu quản trong quá trình mổ cấp cứu xử trí.

Tùy vào từng trường hợp mà bác sĩ có chỉ định bảo tồn hoặc cắt tử cung phù hợp.