Một trong những thế hệ danh hài vang danh, nổi tiếng trước Hoài Linh, Trường Giang, Trấn Thành là nghệ sĩ Tùng Lâm. Ông có tên thật là Lâm Nguơn Phẩm, sinh ngày 1 tháng 3 năm 1934. Nam nghệ sĩ được biết đến là một trong "Thất hài đế" của sân khấu hài miền Nam. Danh hài Tùng Lâm được đông khán khán giả yêu mến và gọi với danh xưng "quái kiệt làng hài" bởi sự duyên dáng của mình trên sân khấu.
Danh hài Tùng Lâm được khán giả yêu mến, là một trong "Thất hài đế".
Thuở nhỏ, Tùng Lâm theo bạn bè đàn hát để kiếm tiền. Năm 1948 ông đoạt giải nhất cuộc thi tuyển chọn giọng ca nhí.
Có một giai thoại kể rằng hồi đó ông đi hát có lấy tên Văn Tâm. Tuy nhiên, bạn bè cứ chọc là Tâm lùn khiến ông… quạu.
Rồi một người bạn nói lái lại Tâm lùn là Tùng Lâm. Thấy vui vui, vậy là ông lấy nghệ danh Tùng Lâm luôn.
Khoảng những năm 1950, bộ ba Lam Phương - Vân Hùng - Tùng Lâm thường hát chung trong các buổi phát thanh. Họ ghi dấu ấn với những nhạc phẩm như Khúc ca ngày mùa, Ô mê ly, Thiên thai, Khúc nhạc dưới trăng...
Sau đó bộ ba này tan rã. Tùng Lâm chọn cách hát những ca khúc có pha sự hài hước, thời đó người ta gọi ông là "Tiểu quái kiệt" Tùng Lâm.
Ông cũng đi lồng tiếng nhiều phim. Rồi còn có thời gian làm bầu sô, được xếp vào "tam đại bầu sô" chung với Châu Kỳ và Duy Ngọc.
Khoảng những năm 1960 ông còn lập ban Tạp lục Tùng Lâm biểu diễn nhiều loại hình. Ông cũng đào tạo ca sĩ với rất nhiều tên tuổi như Trang Thanh Lan, Trang Mỹ Dung, Trang Kim Yến, Phượng Mai, Kim Tuyến...
Ông còn tổ chức đại nhạc hội Cù lét hằng tuần tại rạp Quốc Thanh. Khiếu hài của ông cũng được màn ảnh rộng thời đó chú ý với nhiều vai diễn gây tiếng cười. Nổi bật nhất là phim Tứ quái Sài Gòn.
Có thể nói nhờ sự đa tài, thời đỉnh cao, Tùng Lâm có cát-xê "ngất ngưởng", tiền thu vào không có thời gian để đếm. Khi hết show diễn, ông đem tiền cất vào tủ, cuối tháng mới đếm một lần để gửi ngân hàng, mua vàng, kim cương cất trong các lon sữa. Sự nổi tiếng giúp ông có cuộc sống sung túc nhưng cũng lại là rào cản, thử thách sự kiêu ngạo trong lòng người nghệ sĩ. Chính sự ăn chơi không biết điểm dừng, khiến nam nghệ sĩ mất hết tất cả.
Ông kể: "Tiền thu vào các suất không có giờ để đếm. Cứ đổ đầy tủ rồi cuối tháng mới đếm một lần, gửi vô ngân hàng, phần thì vợ tôi mua vàng, kim cương cất trong các lon sữa. Mà chỗ cất là những chiếc tủ gỗ gọi là gạc-măng-rê – tiếng Pháp là garde manger, hay còn gọi là chạn chén, để không ai để ý. Vậy mà tiền của cũng đội nón ra đi vì tôi vướng vào cờ bạc, nợ nần chồng chất. Cho nên mới có tâm trạng mà viết bài hát "Xập xám chướng" nhằm khuyên răn những người mê đánh bài hãy tránh xa thú vui nguy hiểm.
Bởi dễ dàng tìm được nên ăn xài phung phí. Đánh bài thâu đêm. Nhà hàng sang trọng, xe hơi mới ra thì đổi, có năm đổi 3 chiếc. Vậy đó, "Ban tạp lục" tiền rừng, bạc biển, nhưng chính tôi đã xóa sổ nó từ cái máu đỏ đen của mình".
Thời hoàng kim, nghệ sĩ Tùng Lâm có tiền bạc, danh tiếng song vì vướng cờ bạc nên "tiền của cứ đội nón ra đi", từng rơi vào cảnh nợ nần chồng chất. Dù đam mê nghề nhưng tuổi già không cho phép nghệ sĩ Tùng Lâm tiếp tục lăn lộn. Ông đã từng bị đột quỵ vì cao huyết áp, may mà cấp cứu kịp. Điều này khiến ông ngày càng yếu dần và không còn khả năng lao động.
Khi tuổi già ập đến, sức khỏe không cho phép nghệ sĩ Tùng Lâm tiếp tục công việc vất vả. Có những lúc, ông từng lặng lẽ vào khán phòng rạp Công Nhân, ngồi bên cánh gà để xem các diễn viên trẻ biểu diễn.
Những năm cuối đời, "quái kiệt" Tùng Lâm già yếu, đi lại khó khăn. Ông bị lãng tai và hay lẫn. Nam nghệ sĩ may mắn được người vợ kém 20 tuổi chăm sóc, lúc nào cũng bên cạnh. Ông không đủ sức đi diễn nên không có thu nhập, phụ thuộc vào tiền con trai gửi mỗi tháng và các đồng nghiệp, học trò gửi tặng.
Từ khoảng năm 2005, ông trải qua 4 lần đột quỵ nên sức khỏe kém và rất ít tham gia các chương trình nghệ thuật. Năm 2023, nghệ sĩ Tùng Lâm ra đi, thọ 89 tuổi. Sự ra đi của ông khiến nhiều bạn bè và khán giả yêu mến thương tiếc.
* Tiêu đề bài viết đã được biên tập lại
Theo Tường San/Thương Hiệu và Pháp Luật