1. Từ nhỏ nhìn ra lớn, 3 tuổi nhìn ra già
Câu này có nghĩa là: những hành vi của cả đời người là tốt hay xấu thì ngay từ khi người đó còn ở thời kỳ ấu thơ đã có thể nhìn ra manh mối rồi. Do đó, trẻ em ngay từ khi còn rất nhỏ đã cần được uốn nắn dạy dỗ.
2. Thôn không có đại thụ, cỏ bồng hao làm rừng
Trong thôn không có cây đại thụ thì cỏ phi bồng, cây thanh hao cũng trở thành rừng. Mọi người thường lấy câu nói này để ví von không có nhân tài trác việt, phải tìm những người tầm thường để dùng cho đủ quân số.
3. Đọc sách cần dụng ý, một chữ đáng ngàn vàng
Câu này nói rõ thái độ cần có khi đọc sách. Đọc sách nhất thiết phải hiểu nội hàm trong câu chữ, ý nghĩa mỗi từ mỗi chữ, không được đọc à uôm cho qua, lơ mơ đọc xong rồi thôi.
5. Thua mà không đau, thua mà không nhục, cái cần học trước tiên là giỏi thua
Sau khi thất bại trước trận đánh với Khổng Minh, hai người con của Tư Mã Ý đứng ngồi không yên, nôn nóng muốn báo thù rửa hận.
Ông bèn nói rằng: "Các người là đến đánh trận hay là đến đọ khí thế với người, những kẻ một lòng muốn thắng liệu có thắng cuối cùng hay không? Đánh trận, cái đầu tiên phải học là giỏi thua, thua mà không nhục, thua mà không đau, mới là kẻ cười sau cùng".
6. Chớ có đem đá chọi đá, phải biết cách cúi đầu trước đứa ngu
Tào Sảng không thèm để ý tới Tư Mã Ý, ép Quách Thái Hậu rời cung, từ đó khống chế Hoàng đế nhỏ tuổi. Tư Mã Chiêu nóng giận nói với cha rằng, Tào Sảng thật quá đáng, đây chính là sỉ nhục nhà Tư Mã chúng ta, khi không thể nhẫn nhịn được nữa thì không nhẫn nữa.
Tư Mã Ý nghe vậy bình tĩnh đáp: "Tào Sảng đem so với Gia Cát Lượng thì thế nào?"
Tư Mã Chiêu đáp: "Như con kiến"
Tư Mã Ý bèn nói: "Đem đá trọi đá với đứa ngu thì đầu chỉ có chảy máu, chả phải quá ngu sao? Con người sống trên đời khó tránh được việc ngồi chung chiếu với kẻ ngu, mình phải học cách cúi đầu trước chúng".
7. Răng không xỉa không thưa, tai không móc không điếc
Câu này nghĩa đen là không xỉa răng thì răng sẽ không bị thưa, không móc ráy tai thì không bị điếc. Một tầng ý nghĩa nữa là: đối nhân xử thế cần phải kiểm soát mức độ, chớ quá trớn. Chỉ có kiểm soát được mức độ thì mới có thể trác việt, thành công.
8. Trời có gió mây bất trắc, người có họa phúc sớm chiều
Câu nói này dùng để ví von: thế sự họa phúc lành dữ thực sự khó dự liệu, dự tính trước được. Vậy nên trong đời có vinh có nhục, có thăng có trầm cũng là lẽ bình thường, không cần phải quá hoan hỷ hay đau khổ làm gì.
9. Đọc sách như kết bạn, nên cầu ít mà tinh
Đọc sách cũng giống như kết giao bằng hữu, nên truy cầu số lượng ít mà chất lượng tinh. Có người kết giao rất nhiều bạn bè, xem ra có vẻ quan hệ rộng, nhân duyên tốt, nhưng những bạn bè mà họ kết giao chưa chắc đều là bạn hữu ích.
10. Chõ sành đã rơi, nhìn lại có ích gì? Bát nước hắt đi, thu lại quá khó
Chõ sành để chưng thức ăn khi đã bị rơi vỡ rồi thì quay đầu nhìn lại xem cũng chẳng giúp ích gì. Bát nước đã hắt đi rồi, nếu muốn thu lại thì quả thực là việc khó phi thường. Những gì đã qua thì nên để nó qua đi, vấp ngã rồi thì đứng dậy bước tiếp, tương lai mới là điều ta cần phải hướng tới.
Theo Min (TH)/Khoevadep