Ai là đệ nhất quân sư trong Tam quốc diễn nghĩa?

Giai đoạn đầu thời kỳ Tam quốc xuất hiện một vị quân sư kiệt xuất, được Tào Tháo hết mực tin dùng, đến mức một số học giả Trung Quốc ngày nay còn nhận định là tài năng vượt xa Gia Cát Lượng nếu không mất sớm.

Quách Gia (170-207), tự Phụng Hiếu là quân sư, mưu sĩ trọng yếu của Tào Tháo trong thời kỳ cuối của nhà Đông Hán và giai đoạn đầu của thời Tam quốc. Quách Gia là nhân vận quan trọng giúp Tào Tháo thống nhất miền Bắc Trung Quốc.

Đáng tiếc rằng, vị quân sư Quách Gia mất sớm, khi mới chỉ 38 tuổi nên lịch sử đã không thể đánh giá một cách chính xác tài năng của vị quân sư này.

Để làm rõ năng lực Quách Gia với Gia Cát Lượng, trang mạng Phượng Hoàng (Ifeng) trích dẫn nhận định của Dịch Trung Thiên, tác giả cuốn sách Thiên Sinh Kỳ Tài. Ông Dịch cho rằng, hai “kỳ nhân” thời Tam quốc ít nhiều có những điểm tương đồng với nhau.

Trong khi đó, Quách Gia chỉ có vỏn vẹn 11 năm theo Tào Tháo, chủ yếu đóng vai trò mưu sĩ trong lĩnh vực quân sự. Trong quãng thời gian ngắn ngủi đó, Quách Gia đã để lại sự nghiệp huy hoàng, giúp Tài Tháo đánh bại Lữ Bố, phá Viên Thiệu, thảo phạt Viên Đàm - Viên Thượng...

Danh tiếng của Quách Gia thậm chí còn vang khắp quân đội. Ông chính là cánh tay phải giúp Tào Tháo thống nhất miền Bắc.

Trước lúc lâm chung, Lưu bị “tin tưởng” đem sự nghiệp nhà Thục Hán phó thác lại cho Gia Cát Lượng. Tào Tháo cũng từng có ý định giao phó hậu sự cho Quách Gia.

Quách Gia mất sớm khi mới 38 tuổi nên lịch sử đã không thể chứng kiến cuộc so tài giữa hai chiến lược gia kiệt xuất này.

Sau khi Quách Gia qua đời, sức mạnh quân sự Tào Ngụy suy giảm rõ rệt.

Nhà nghiên cứu Trung Quốc Châu Trạch Hùng bình luận về lực lượng Tào Tháo khi không còn Quách Gia: "Chỉ đối phó được đám thảo khấu Mã Đằng, Hàn Toại; còn đối với đám kiêu hùng Lưu Bị, Tôn Quyền thì có phần lực bất tòng tâm".

Một số ý kiến cho rằng, không nên quá đề cao vai trò của Quách Gia đến mức “không thể thay thế”. Tuy nhiên, ông Châu khẳng định, Quách Gia qua đời là một trong những tổn thất lớn nhất của Tào Ngụy.

Trên thực tế, việc Tào Tháo thất bại ở Xích Bích có nhiều nguyên nhân. Điển hình là những lời cảnh báo của Trình Dục khi Lưu Bị-Tôn Quyền liên minh hay Giả Hủ can ngăn nhưng Tào Tháo vẫn quyết đánh trận Xích Bích.

Trong khi đó, các nhà sử học Trung Quốc đa số đều đồng ý rằng, khi Lưu Bị còn sống, Pháp Chính, Bàng Thống được trọng dụng hơn Gia Cát Lượng.

Ngoại trừ trận đại chiến Xích Bích và cuộc tiến quân 4 quận miền Nam Kinh Châu vốn không cần tác chiến nhiều, cùng với việc xuất hiện hiếm hoi trong cuộc chiến Tây Xuyên, Khổng Minh không được góp mặt nhiều trên chiến trường. Gia Cát Lượng khi đó chủ yếu chỉ ở phía sau làm công tác hậu cần.

Điều này không có nghĩa là Gia Cát Lượng không có năng lực quân sự. Trong trận Di Lăng, phớt lờ lời can ngăn của Gia Cát lượng, Lưu Bị đem quân chinh phạt Đông Ngô và chịu thất bại nặng nề.

Sau thất bại trong trận Xích Bích, Tào Tháo ngửa mặt lên trời nói: "Nếu Phụng Hiếu còn, ta đâu đến nỗi này".

Nhiều học giả Trung Quốc ủng hộ quan điểm cho rằng, thực tế Tào Tháo có phần bất mãn trước thất bại “muối mặt” và cũng cảm thấy "bất công" vì Quách Gia qua đời từ sớm. Việc Tào Tháo nhắc đến cái chết của Quách Gia cũng là một cách để “đổ lỗi”.

Bên cạnh đó, Tào đau buồn đến vậy là bởi Quách Gia được mô tả là "thần cơ diệu toán", với tài mưu lược thâm sâu, khả năng tùy cơ ứng biến nhanh nhạy, bách chiến bách thắng. Quách Gia qua đời vì ốm nặng, đúng lúc uy danh của ông đạt đến mức cao nhất.

Khi Tào Tháo 3 lần chiến Lữ Bố, quân sĩ mệt mỏi, chuẩn bị rút quân. Lúc này, một mình Quách Gia chủ trương tái chiến, khẳng định tái chiến tất thắng. Kết quả, Tào Tháo bắt sống Lữ Bố.

Tào Tháo chinh phạt Viên Đàm, Viên Thượng, quân Tào thắng trận liên tiếp, chư tướng hô hào đuổi đánh, riêng Quách Gia đề nghị lui binh.

Sau này, huynh đệ Đàm-Thượng tự gây tai họa và rơi vào thế đường cùng, Tào Tháo “ngư ông đắc lợi”.

Các học giả Trung Quốc nhận định, quan hệ "cá-nước" giữa Lưu Bị và Gia Cát Lượng chỉ tồn tại trong giai đoạn đầu, khi mối quan hệ của hai người gắn bó nhất. Qua giai đoạn này, Lưu Bị không còn coi Gia Cát Lượng là vị quân sự được tin cậy nhất so với những trợ thủ khác.

Nếu như Quách Gia không mất sớm, hay ít nhất sống thêm vài năm nữa, câu chuyện sẽ trở nên hết sức khó đoán. Một số học giả nhận định, mối quan hệ Tào Tháo-Quách Gia khi đó cũng có xu hướng “lạnh nhạt” giống Lưu Bị-Gia Cát Lượng.

Kết cục của Quách Gia có thể giống Tuân Úc, mưu thần công lao hiển hách nhưng cuối cùng cũng phải bỏ mạng vì lỡ “xúc phạm” Tào Tháo.