Vào ngày 11/12 vừa qua, Thay mặt Ban Bí thư, Thường trực Ban Bí thư, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương Trần Cẩm Tú đã ký ban hành Chỉ thị 40/2024 của Ban Bí thư về việc tổ chức Tết Ất Tỵ năm 2025. Mục 3 của Chỉ thị này có đoạn: “Tăng cường công tác phòng, chống lãng phí, tiêu cực; không tổ chức thăm, chúc Tết cấp trên và lãnh đạo các cấp; không tổ chức đoàn của Trung ương thăm, chúc Tết cấp uỷ, chính quyền các địa phương; nghiêm cấm việc biếu, tặng quà Tết cho lãnh đạo các cấp dưới mọi hình thức”.
Được biết, việc các cá nhân hoặc cơ quan đoàn thể biếu, tặng quà cho quan chức vào các dịp lễ, Tết là một truyền thống phổ biến ở châu Á. Để ngăn chặn nguy cơ tham nhũng và lạm dụng quyền lực, nhiều quốc gia trong khu vực đã áp dụng các biện pháp kiểm soát hoạt động tặng quà này.
Hàn Quốc
Hàn Quốc là một trong những quốc gia châu Á có các biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt để ngăn chặn việc tặng quà nhằm mục đích hối lộ và tác động đến quan chức. Điều này được thể hiện rõ nét qua việc ban hành Luật Kim Young-ran, còn được gọi là Luật về Đạo đức Công chức.
Luật Kim Young-ran của Hàn Quốc được áp dụng cho quan chức chính phủ, công chức, giáo viên, và nhà báo, có bốn quy định chính như sau:
Giới hạn giá trị quà tặng: Thực phẩm không vượt quá 50.000 KRW (khoảng 900.000 đồng); quà tặng (như đồ thủ công, quà lưu niệm): không vượt quá 100.000 KRW (khoảng 1,8 triệu đồng); tiền mừng cưới, tang lễ không quá 300.000 KRW (khoảng 5,3 triệu đồng USD).
Cấm hoàn toàn việc tặng quà có giá trị cao hoặc mang tính chất "mua chuộc".
Khai báo và công khai: Quan chức bắt buộc phải khai báo bất kỳ món quà nào được tặng vượt mức giới hạn cho phép; các món quà này sẽ được chuyển giao cho cơ quan quản lý để xử lý.
Xử phạt nghiêm minh: Người vi phạm có thể bị phạt tiền hoặc chịu án tù, tùy theo mức độ vi phạm.
Sau khi được áp dụng, Luật Kim Young-ran đã giúp giảm thiểu tình trạng lạm dụng quà tặng để gây ảnh hưởng đến quyết định của quan chức. Luật này cũng có tác dụng thay đổi nhận thức xã hội, khi người dân và các doanh nghiệp dần chấp nhận các giới hạn và hiểu rõ về sự minh bạch trong quan hệ công – tư.
Nhật Bản
Nhật Bản nổi tiếng với hệ thống quản lý nghiêm ngặt để đảm bảo sự minh bạch trong hoạt động của quan chức và ngăn ngừa tham nhũng. Điều này thể hiện trước hết ở hệ thống luật pháp với những quy định chặt chẽ và rõ ràng.
 |
| Tại Nhật Bản, các món quà có giá trị vượt quá mức quy định phải được khai báo và chuyển giao cho cơ quan liên quan. Ảnh: Workinjapan.today. |
Cụ thể, Nhật Bản áp dụng Luật Dịch vụ Công quốc gia và các quy định liên quan để quản lý hành vi của quan chức. Luật này có các quy định chính như sau:
Cấm nhận quà tặng từ những người có liên quan đến công việc: Quan chức không được phép nhận quà từ cá nhân hoặc tổ chức có mối quan hệ lợi ích trực tiếp hoặc gián tiếp với công việc của họ.
Giới hạn giá trị quà tặng: Các món quà có giá trị vượt quá mức quy định phải được khai báo và chuyển giao cho cơ quan liên quan.
Xử phạt nghiêm minh: Việc nhận quà hoặc lợi ích có thể bị coi là vi phạm pháp luật, dẫn đến kỷ luật nội bộ hoặc truy tố hình sự tùy theo mức độ nghiêm trọng.
Áp dụng Luật Dịch vụ Công quốc gia, một số vụ việc quan chức nhận quà tặng bất hợp pháp đã bị đưa ra ánh sáng và xử lý công khai, từ đó làm gương cho các hành vi tương tự ở Nhật Bản. Hiệu quả của hệ thống quy định và giám sát hành vi tại các cơ quan công quyền ở Nhật Bản khiến công chúng tin tưởng hơn vào sự minh bạch và công bằng trong quản lý nhà nước.
Singapore
Singapore là quốc gia nổi tiếng với chính sách chống tham nhũng nghiêm ngặt và hiệu quả. Việc kiểm soát tặng quà cho quan chức, đặc biệt vào các dịp lễ, Tết, được thực hiện thông qua hệ thống pháp luật chặt chẽ và thực thi quyết liệt.
Theo đó, đảo quốc Sư tử sử dụng Luật Phòng, Chống Tham Nhũng (PCA) như nền tảng pháp lý chính để kiểm soát việc nhận quà tặng của quan chức. Luật này có các quy định chính như sau:
Cấm nhận quà tặng liên quan đến lợi ích công vụ: Quan chức không được phép nhận quà từ cá nhân hoặc tổ chức có mối quan hệ lợi ích liên quan đến công việc.
Khai báo bắt buộc: Nếu nhận được quà, dù với bất kỳ lý do gì, quan chức phải khai báo với cơ quan quản lý. Món quà này có thể bị tịch thu hoặc chuyển thành tài sản công.
Xử lý nghiêm hành vi vi phạm: Quan chức vi phạm có thể bị phạt tiền, kỷ luật, hoặc chịu án tù, tùy theo mức độ nghiêm trọng. PCA quy định án tù lên đến 5 năm hoặc phạt tiền lên đến 100.000 SGD (khoảng 1,85 tỉ đồng) cho các hành vi vi phạm nghiêm trọng.
Chính sách được mệnh danh là “Không khoan nhượng” (Zero Tolerance) của Singapore đã có tác động rõ rệt đến nhận thức xã hội, khiến quan chức hiểu rằng việc nhận quà không chỉ là rủi ro cá nhân mà còn ảnh hưởng đến uy tín của cả hệ thống, đồng thời người dân và doanh nghiệp nhận thức rõ về hậu quả pháp lý khi tặng quà nhằm mục đích hối lộ.
Trung Quốc
Trung Quốc đã thực hiện nhiều biện pháp mạnh mẽ để kiểm soát việc tặng quà đắt tiền cho quan chức, đặc biệt trong các dịp lễ, Tết. Luật Phòng chống Hối lộ và Tham nhũng của quốc gia tỉ dân quy định: Cấm công chức nhận quà có giá trị lớn hoặc có ý định hối lộ từ bất kỳ cá nhân hoặc tổ chức nào; công chức phải báo cáo bất kỳ món quà nào nhận được trong các sự kiện công và chuyển giao cho cơ quan liên quan.
Đặc biệt, Trung Quốc đã tiến hành kiểm soát chặt chẽ việc tặng quà qua ứng dụng công nghệ, thể hiện trên hai khía cạnh sau:
Quản lý quà tặng thông qua tài khoản ngân hàng và mã QR: Chính quyền tăng cường kiểm soát các giao dịch tài chính đáng ngờ trên các nền tảng công nghệ; một số hành vi tặng quà bất hợp pháp thông qua chuyển khoản hoặc mã QR đã bị phát hiện.
Giám sát thương mại điện tử: Nhiều trang thương mại điện tử được yêu cầu gỡ bỏ các sản phẩm xa xỉ thường được dùng để làm quà biếu nhằm hạn chế tình trạng tặng quà trực tuyến cho quan chức với động cơ không lành mạnh.
 |
| Chiến dịch chống tham nhũng đã thay đổi sâu rộng văn hóa quà biếu ở cơ quan công quyền Trung Quốc. Ảnh: RetireOn. |
Các biện pháp kiểm soát việc tặng quà cho quan chức là một phần trong chiến dịch chống tham nhũng được Trung Quốc triển khai từ năm 2012 dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Tập Cận Bình. Với khẩu hiệu "Đả hổ, diệt ruồi", nhằm xử lý cả quan chức cấp cao (hổ) và cấp thấp (ruồi), chiến dịch này đã thay đổi sâu rộng văn hóa quà biếu ở cơ quan công quyền Trung Quốc, thể hiện ở việc: Các món quà trở nên ít giá trị vật chất và giàu ý nghĩa tinh thần hơn (trà, đặc sản địa phương hoặc đồ lưu niệm trở nên phổ biến); doanh nghiệp tập trung vào các mối quan hệ công khai và minh bạch thay vì "đi đường tắt" thông qua quà biếu cá nhân.
Thanh Bình