Trước các triều đại Ngụy, Tấn, Nam và Bắc triều, mọi người đều không tổ chức sinh nhật. Ngay cả hoàng đế dường như cũng có rất ít ghi chép.
Theo “Sách lễ”, vào thời nhà Chu, trong gia đình “sinh con đẻ cái thì nam đặt bên trái cửa, nữ đặt bên phải cửa”. Tức là nếu sinh con trai thì bên trái của cửa chính sẽ treo một cái cung gỗ, nếu sinh con gái thì bên phải cửa chính sẽ treo một chiếc khăn. Đây là nghi lễ sớm nhất của người xưa về việc đón trẻ nhỏ vừa chào đời.
Đến thời Nam Bắc triều, dần dần có những ghi chép liên quan về việc đón sinh nhật. Theo đó ở khu vực Giang Nam, người dân hình thành trào lưu đón sinh nhật bằng cách tổ chức một bữa tiệc lớn vào ngày đặc biệt đó, dù là cha mẹ còn hay mất, họ vẫn sẽ mời khách, ăn uống vui vẻ, không hề có cảm giác thương cảm, xót xa.
Theo ghi chép, Lương Nguyên Đế - Hoàng đế nhà Lương thời Nam Bắc triều trong ngày sinh nhật mình đều ăn chay, tổ chức phật giáo pháp hội, tuyên truyền phật pháp, song thân của ông đều tín phật, vì thế ông chọn hình thức này để mừng ngày mình chào đời.
Đến thời nhà Tùy, Tùy Văn Đế Dương Kiên hạ lệnh, trong ngày sinh nhật ông, trong cung không được phép có hoạt động sát sinh, bản thân ông sẽ ăn chay để báo đáp công ơn cha mẹ. Sinh nhật là ngày người mẹ phải chịu đựng bao đau đớn vất vả để mang một đứa con đến với thế giới, vì thế người cổ đại thường hay gọi ngày sinh nhật là "ngày mẫu nan".
So với Hoàng đế Thái Tông của nhà Đường, sinh nhật của Huyền Tông đặc biệt hoành tráng. Có nhiều ghi chép về ngày sinh của Đường Huyền Tông. Vua Đường Huyền Tông đã mở tiệc đãi hàng trăm quan chức vào ngày sinh nhật của ông. Đường Huyền Tông cũng đặt sinh nhật của mình là Lễ hội Càn Khôn, và cả nước có ba ngày nghỉ.
Ngoài ra, trong ngày sinh nhật của Hoàng đế Huyền Tông nhà Đường, còn có các vị quốc vương và các quan đại thần đến ca hát. Tất nhiên, âm nhạc, khiêu vũ và nhào lộn cũng rất cần thiết. Bảo vật của tòa thị chính Bảo tàng Lịch sử Thiểm Tây - chiếc ấm trà bằng bạc có giá đỡ hình ngựa của điệu múa nhà Đường tái hiện cảnh mừng sinh nhật của Hoàng đế Huyền Tông đời Đường.
Lịch sử cũng ghi lại rằng Đường Huyền Tông đã từng thuần dưỡng 400 con ngựa nhảy trong cung. Khi tổ chức sinh nhật, những chú ngựa nhảy này đã khoác lên mình bộ quần áo đẹp đẽ và nhảy theo nhịp điệu “rót rượu mừng sinh nhật”. Đến cao trào, con ngựa nhảy nhót trên chiếc giường ba tầng và xoay người như bay. Lúc này, vũ công dẫn đầu sẽ bưng ly rượu đầy rượu dưới đất đến bên Huyền Tông chúc mừng sinh nhật.
Sinh nhật của Hoàng đế nhà Đường và nhà Tống về cơ bản là ban thưởng cho các quan chức dân sự và quân sự, tổ chức yến tiệc, mời hàng trăm quan lại, ăn uống linh đình. Các Hoàng đế của triều đại nhà Thanh thì tổ chức như thế nào?
Theo sử sách, bữa tiệc sinh nhật lần thứ 60 của Hoàng đế Càn Long vô cùng xa hoa, tráng lệ. Tất cả quan lại, sứ thần nước ngoài đều được mời tham dự. Ước tính, khoảng 6.000 người tham dự lễ mừng thọ của Hoàng đế Càn Long. Không chỉ có những bàn tiệc với đủ các món cao lương mỹ vị, các đoàn biểu diễn ca vũ, khắp cung điện còn được trang hoàng lộng lẫy bằng cách treo đèn, kết hoa... Các quan đại thần bày ra lễ vật quý báu được chuẩn bị kỹ lưỡng như thư pháp, tranh vẽ, đồ cổ, châu báu,... đều là muốn lấy lòng Hoàng đế Càn Long.
Trong số những món quà, một món quà đã được Càn Long chọn nhưng món quà này khiến mọi người vô cùng ngạc nhiên. Hoàng đế Càn Long đã chọn một thùng gừng do Lưu Dung tặng trong số rất nhiều lễ vật giá trị. Trong tiếng Hán, chữ "gừng" đồng âm với chữ "giang", chữ "sống" gần âm với chữ "sơn", chữ "sắt" gần âm với chữ "thể".
Lưu Dung bảo gừng tươi xếp trong thùng sắt trông giống núi non trùng điệp, ngụ ý giang sơn Đại Thanh nhất thể, quy về một mối trong tay Càn Long. Vua Càn Long vô cùng vui vẻ và hài lòng vì nhận được một món quà đầy ý nghĩa từ Lưu Dung dù giá trị của nó không lớn.
Tóm lại, sinh nhật của Hoàng đế nhà Thanh chủ yếu được tóm tắt trong tám chữ: "Thiên hạ đại lễ, thiên hạ đại xá." Ngày này cũng được chỉ định là Ngày trường thọ, có nghĩa là sự trường tồn không biên giới. Vào “Ngày mừng thọ”, dù là quan viên trong nước và quan chức trung ương đều phải mang lễ vật lớn đến với Hoàng đế.
Theo Dương Huyền/Công lý & Xã hội