GS.VS Nguyễn Quốc Sỹ: Nhà khoa học đặt Tổ quốc trong tim

Năm 2016, Giáo sư Nguyễn Quốc Sỹ tham gia thành lập Viện Công nghệ VinIT và được bầu làm Viện trưởng. Ông đi về giữa hai nước Việt Nam – Nga trong suốt 3 năm, đảm bảo công việc giữa hai nơi. Năm 2020, ông cùng gia đình trở về quê hương sinh sống, dốc toàn tâm sức cho sự phát triển của Viện công nghệ VinIT.

“Tôi muốn trở về, vì một lẽ giản đơn, Việt Nam là đất nước, là nơi tôi được sinh ra”, GS.VS Nguyễn Quốc Sỹ tâm sự.

Giáo sư, Viện sĩ (GS.VS) Nguyễn Quốc Sỹ sinh ngày 20/2/1967 tại Hà Nội. Bố của ông là giảng viên khoa Hóa - Đại học Tổng hợp, mẹ là giáo viên dạy Toán trong trường phổ thông.

Từ nhỏ, cậu bé Nguyễn Quốc Sỹ đã được sống trong môi trường gia giáo nên đã có một tình yêu, niềm say mê đối với học tập. Năm 1983, với kết quả thi tốt nghiệp bậc THPT loại giỏi rồi đậu đại học với kết quả tốt, ông được chọn đi du học ở Liên Xô.

Tháng 8/1984, Nguyễn Quốc Sỹ đến Liên Xô, trở thành sinh viên năm thứ nhất Khoa Cơ Điện, Đại học Bách khoa Leningrad (nay là Đại học Nghiên cứu Quốc gia LB Nga “Đại học Bách khoa Saint Petersburg” – NRU SPbPU).

Trong thời gian này, ông đã được chọn làm việc trong Phòng thí nghiệm trọng điểm của LB Nga về Vật lý và Công nghệ Plasma, được đào tạo và cộng tác với nhiều chuyên gia đầu ngành.

Tháng 4/1989, Nguyễn Quốc Sỹ tốt nghiệp Thạc sĩ Khoa học sớm một năm với bằng xuất sắc. Tháng 6/1992, ông đã bảo vệ thành công luận án tiến sĩ với kết quả nghiên cứu được đánh giá là xuất sắc nhất trong số các công trình nghiên cứu của trường năm 1992. Trên cơ sở đó, ông đã được chọn là nghiên cứu sinh duy nhất cho chương trình đào tạo Tiến sĩ khoa học của trường năm 1993.

Tháng 3/2002, ông bảo vệ thành công Luận án Tiến sĩ khoa học với đề tài “Nghiên cứu các loại Plasma sóng cao tần và hồ quang điện” tại NRU SPbPU. Kết quả luận án được Ủy ban xét duyệt và đánh giá chất lượng khoa học cao cấp của Liên bang Nga đánh giá là một trong những công trình khoa học tốt nhất của LB Nga năm 2002, có tầm quan trọng to lớn đối với khoa học và ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế quốc gia.

Năm 1994, Nguyễn Quốc Sỹ là Phó Giáo sư Khoa Kỹ thuật và Công nghệ điện NRU SPbPU. Từ năm 2003, ông là Giáo sư Khoa Vật lý đại cương và Tổng hợp hạt nhân, Đại học Nghiên cứu Quốc gia “Đại học Năng lượng Moskva” (NRU MPEI). Ông đã thành lập Phòng thí nghiệm Vật lý Plasma làm cơ sở cho nghiên cứu mới và chuyên sâu trong lĩnh vực Vật lý Plasma tại Đại học Năng lượng Moskva.

GS Nguyễn Quốc Sỹ trở thành chuyên gia đầu ngành của LB Nga và thế giới về Vật lý và Công nghệ Plasma, thường xuyên tham gia các hội nghị, hội thảo quốc tế về chuyên đề vật lý, công nghệ và ứng dụng Plasma.

Có điều kiện làm việc, phát triển sự nghiệp rất tốt, gia đình ông đang có cuộc sống ổn định, các con ông sinh ra, lớn lên, học tập tại Nga và đã quen với tập quán, văn hóa, môi trường nơi đây nhưng tình yêu, nỗi nhớ đối với quê hương luôn đau đáu trong tâm trí GS.VS Nguyễn Quốc Sỹ. Cùng với đó, ông cho rằng, đất nước đang phát triển, rất cần những nhà khoa học như ông góp sức, cống hiến. Những điều đó đã hôi thúc ông trở về.

Năm 2016, Giáo sư Nguyễn Quốc Sỹ tham gia thành lập Viện Công nghệ VinIT và được bầu làm Viện trưởng. Ông đi về giữa hai nước Việt Nam – Nga trong suốt 3 năm, đảm bảo công việc giữa hai nơi. Năm 2020, ông cùng gia đình trở về quê hương sinh sống, dốc toàn tâm sức cho sự phát triển của Viện công nghệ VinIT.

“Tôi muốn trở về, vì một lẽ giản đơn, Việt Nam là đất nước, là nơi tôi được sinh ra”, GS.VS Nguyễn Quốc Sỹ tâm sự.

Trở về nước, với chuyên môn của mình, ông cùng các cộng sự đã triển khai nhiều dự án nghiên cứu có hiệu quả cao, như dự án ứng dụng sử dụng công nghệ trên nền Plasma nhiệt độ thấp, Plasma lạnh, Plasma nhiệt cho xử lý rác thải môi trường, ứng dụng công nghệ Plasma lạnh khử khuẩn bề mặt và diệt virus trong phòng chống Covid-19, khử khuẩn bề mặt, xử lý đầu ra cho nông sản, thực phẩm…

Là một trí thức về nước làm việc, GS.VS Nguyễn Quốc Sỹ trăn trở với việc làm sao để thu hút nhiều hơn nữa những trí thức kiều bào trở về đóng góp cho quê hương, đất nước.

Ông Sỹ cho hay, nếu mọi người nghĩ rằng chỉ cần có chính sách, đãi ngộ về lương bổng, nhà cửa, hoặc kêu gọi lòng yêu nước, cuộc gặp với các lãnh đạo… là đủ để trí thức về làm việc thì không phải.

“Mà chúng tôi cần sự đãi ngộ, tôn trọng, cầu thị của cả hệ thống chính trị và của xã hội. Chúng tôi cần không chỉ có đồng lương mà là những nhiệm vụ khoa học công nghệ mình có thể đóng góp được. Chúng tôi về nước, được trả mức lương rất cao, nhà, biệt thự rất lớn, nhưng không có nhiệm vụ để làm thì chúng tôi cũng sẽ lại ra đi. Đó là một thực tế”, ông Sỹ nói.

GS.TSKH. Nguyễn Quốc Sỹ cho biết, ông đã từng gặp rất nhiều trí thức ở các nước đã từng về Việt Nam, cũng mong muốn đóng góp công sức của mình cho sự nghiệp của đất nước. Nhưng rồi, nhiều người lại ra đi. Khi ông tìm hiểu thì thấy, tâm tư, nguyện vọng của nhiều người giống nhau.

Những khó khăn này, chúng ta cũng đã biết. “Câu hỏi đặt ra là, vì sao trong nhiều năm mà những khó khăn đó vẫn tồn tại, và chúng ta không thể nào giải quyết được trong việc triển khai những dự án chiến lược của đất nước thu hút trí thức, kiều bào”, GS.TSKH. Nguyễn Quốc Sỹ đặt câu hỏi.

Theo GS.VS Nguyễn Quốc Sỹ, trước hết, Đảng, chính quyền các cấp và toàn thể xã hội nên thể hiện ở mọi lúc, mọi nơi, sự trân trọng cầu thị, lắng nghe, tôn vinh trí thức kiều bào. Đồng thời đánh giá khách quan, khen thưởng kịp thời, có chế độ đãi ngộ hợp lý cho trí thức kiều bào và ghi nhận những thành quả thiết thực mà họ đem lại cho xã hội và đất nước. Như vậy, họ mới sẵn sàng trở về làm việc, cống hiến, đem sức mình phục vụ nhân dân, phục vụ Tổ quốc.

Năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra lời kêu gọi trí thức kiều bào về nước làm việc. Hoàn cảnh lúc ấy khó khăn hơn bây giờ rất nhiều mà trí thức kiều bào vẫn sẵn sàng về nước, cống hiến, làm rất nhiều việc. Điều đó cho thấy, không phải do khó khăn nên không thể làm được, mà do cách tiếp cận, giải quyết vấn đề có lẽ đã có những điểm khác.

Một giải pháp nữa, theo GS.TSKH. Nguyễn Quốc Sỹ, là cần tập trung mọi nguồn lực của đất nước, xã hội cho phát triển khoa học công nghệ, trong đó phải lấy tiêu chí hiệu quả ứng dụng lên hàng đầu. Đất nước chúng ta còn nhiều khó khăn, vì vậy nhiều dự án, nhiều nhiệm vụ đều cần phải đầu tư.

Không thể đầu tư cho khoa học, công nghệ và phát triển đào tạo nguồn lực tri thức một cách dàn trải mà phải trọng tâm, trọng điểm. Phải chọn ra những chuyên ngành, những dự án, những hệ thống công nghệ theo thứ tự ưu tiên cho phát triển kinh tế xã hội, phù hợp với chiến lược, mục tiêu, lộ trình công nghiệp hóa, hiện đại hoá đất nước.

“Tôi có được tham khảo hỏi ý kiến và cũng được biết một danh mục gần một trăm chuyên ngành công nghệ cao ưu tiên làm trọng tâm, trọng điểm cho phát triển đất nước. Nhưng nếu đã là trọng tâm, trọng điểm thì nó phải ít thôi, chứ đến hàng trăm thì có lẽ là nó đã không trọng tâm, trọng điểm rồi. Đầu tư trọng điểm trong điều kiện đất nước chúng ta còn khó khăn thì mới có kết quả cụ thể được”, ông Sỹ chia sẻ.

Để đáp ứng mục tiêu nhiệm vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong tình hình mới, theo ông Sỹ, cần cải tổ lại bộ máy tổ chức, quản lý hệ thống khoa học và tập hợp, thu hút trí thức, trong đó có trí thức kiều bào, theo hướng gọn nhẹ, chuyên sâu, chuyên nghiệp, gắn với thực tiễn, với thị trường, lấy các tiêu chí về hiệu quả hoạt động đầu tư và ứng dụng lên làm đầu.

Ví dụ, không nhất thiết phải tổ chức bộ máy quản lý khoa học công nghệ và tập hợp trí thức theo ngành dọc ở các cơ quan Trung ương và tất cả các địa phương mà nên tính tới đặc thù phát triển của vùng miền, của từng ngành, lấy thế mạnh của từng địa phương mà phát triển.

GS.VS Nguyễn Quốc Sỹ cho rằng, cần tập trung xây dựng và phát triển một số Tập đoàn khoa học công nghệ. Đây sẽ là cái nôi để thu hút, tập hợp, đào tạo và phát triển lực lượng trí thức cho tương lai của đất nước. Trong điều kiện thiếu thốn hiện nay, đây là việc tuy khó khăn nhưng vô cùng cần thiết và cấp bách.

Những trí thức tâm huyết, yêu nước trong và ngoài nước, trong và ngoài hệ thống chính trị phải được sử dụng, giao nhiệm vụ kết nối, tổ chức, chịu trách nhiệm xây dựng các phòng thí nghiệm, các trung tâm nghiên cứu ứng dụng, các viện nghiên cứu đa ngành và chuyên sâu, tập hợp đội ngũ để xây dựng bằng được các tập đoàn khoa học công nghệ cho đất nước.