Kỳ bí ngôi làng cổ được Cao Biền và Tả Ao trấn yểm

Họ cũng quả quyết, với thế đất ấy, dân làng tất phát đường công danh tài lộc.

I. Nhìn từ bên ngoài, Nam Trì không có gì khác biệt so với nhiều ngôi làng lâu đời khác ở vùng đồng bằng Bắc bộ. Duy chỉ có cánh cổng làng được xây dựng khá bề thế, nhất là nếu so với đời sống dân làng có phần còn vất vả.

Đặc biệt là đình làng. Đó vừa là dấu tích, vừa là nơi thờ phụng Cao Biền và Tả Ao - hai bậc thầy phong thủy địa lý được phong thánh và là những bậc thành hoàng làng Nam Trì. Nhiều nhà nghiên cứu lịch sử đã nói rằng, Nam Trì là ngôi làng duy nhất thờ chung hai vị thánh địa lý nổi tiếng này.

Đình nằm trên một gò đất, bao quanh tứ phía ao hồ, lối vào duy nhất là cây cầu nối với đường làng, giống như cầu Thê Húc nối với đền Ngọc Sơn ở chốn kinh thành Hà Nội. Thủ từ là một ông lão đã ngoài 80 - cụ Vũ Văn Điền, hậu duệ nhiều đời của dòng họ Vũ, một trong hai dòng họ lớn Nam Trì.

Sau thời phục dựng lại đình năm 2006, ông Điền được chọn làm người nhang khói cho các bậc thánh thần. Dù nhà ở đối diện đình nhưng từ mấy năm nay ông chuyển vào ở hẳn trong khuôn viên. Ông cụ vốn không phải là dân chữ nghĩa hay nghiên cứu gì, chỉ là nông dân thuần, tuy vậy, trọn 10 năm gắn bó với đình, ông cũng cố công nghiên cứu, đọc thêm các tài liệu nên ước chừng cũng được xem như pho sử sống của làng.

Dòng chảy lịch sử hàng ngàn năm ở ngôi làng này có cả những câu chuyện nửa thực nửa hư rất lí thú. Vết tích đều còn cả. Nhất là chuyện đình đền. Người đời vẫn xem những ngôi đình, đền ở đây như một minh chứng của những màn thi thố tài năng thánh địa lý phương Bắc Cao Biền và thánh địa lý nổi danh nhất xứ Việt - Tả Ao.

Cổng đình làng Nam Trì ngày nay vẫn còn lưu giữ câu đối tả về địa lý, phong thuỷ của thánh Tả Ao thế này: “Tây lộ khê lưu kim tại hậu - Đông giang thuỷ tụ mộc cư tiền” nghĩa là phía Tây của làng có đường và dòng nước chảy, phía sau làng là hướng Tây Bắc ( hành Kim) - phía Đông làng có sông nước tụ, phía trước làng hướng Đông Nam (hành Mộc). Thánh Tả Ao lưu truyền, thế đất làng rất đẹp nên đã cùng nhân dân chọn nơi phong thủy xây dựng đình, đền. Qua thời gian, chỗ dấu tích ấy có nhiều người chiếm lấy đình đền sửa sang làm nhà ở.

Ông cụ Điền quả quyết, thế đất làng Nam Trì đẹp đến nỗi Tả Ao tiên sinh ở mãi nơi này đến lúc về già, sau này hóa, được dân làng thờ Thành hoàng, thỉnh thoảng vẫn hiển linh báo mộng. Còn thánh Cao Biền, dù có nhiều dã sử không tốt về nhân vật này đối với dân tộc, nhưng người Nam Trì vẫn thờ phụng Thành hoàng làng vì đã có nhiều công trạng với Nam Trì.

II. Cái thế đất Nam Trì mà cả Cao Biền và Tả Ao đều ca ngợi nghe bảo là thế Phượng Hoàng hàm thư (chim Phượng Hoàng ngậm thư).

Thế đất có bốn khu, sau sáp nhập lại thành hai khu gọi Bảo Tàng, Ngọc Khê, được mô tả: Thiên Nam Trì thuỷ sơn hà đới - Địa Bảo Tàng hương bích ngọc khê (nghĩa là: Thiên nhiên Nam Trì thủy sơn sông nước bao quanh; Đất đai Bảo Tàng có khe nước trong xanh). Nam Trì là nơi có tam giang giao hội, thuỷ tụ khê lưu, chảy vòng chín khúc tức là 3 mặt hai dòng sông lớn (phía bắc và phía đông) và dòng sông nhỏ (phía tây). Thế đất này, những bậc địa lý tài danh quả quyết, chắc chắn dân làng sẽ phát về đường công danh, tài lộc.

Ấy thế mà ngay cả ông Vương Văn Bằng, một lão nông tha hương làm đủ thứ nghề mưu sinh cuối cùng quay về làng được dân bầu lên làm trưởng thôn lại kể những câu chuyện khá buồn về "Phượng Hoàng hàm thư".

Nam Trì bây giờ có tầm 300 nóc nhà nhưng thống kê hơn 400 hộ dân. Là bởi, có nhiều gia đình con cái dựng vợ gả chồng nhưng không có đất ra riêng. Cả thôn vẫn còn 23 hộ nghèo đa chiều. Đời sống nhân dân chủ yếu dựa vào nông nghiệp, 200 mẫu đất ruộng trồng màu, trồng lúa. Hết vụ dân lại rời làng li tán làm thuê, đời sống xem chừng còn cơ cực lắm. Chuyện cũ tích xưa, vị trưởng thôn rất ậm ờ, chỉ tôi sang nhà Bí thư Chi bộ Vũ Thị Duyên tìm hiểu. Rồi cả bà Bí thư cũng không nắm rõ, chỉ biết đình làng rất thiêng, hàng năm có nhiều cán bộ cấp cao về lễ, cung tiến bổng lộc cho các vị thành hoàng làng, cho các thầy địa lý, trồng cây, gắn bia lưu niệm…

Trong khuôn viên của đình cũng có văn miếu, cũng đài nghiên, tháp bút mô phỏng tháp bút Hồ Gươm trên Thủ đô, bia lưu danh người làng Nam Trì thành đạt cũng làm bằng đá cẩm thạch hẳn hoi, bên trái là võ chỉ, bên phải là văn chỉ, đại ý theo lối quan văn quan võ song hành. Chỉn chu, bài bản lắm.

Tuy nhiên danh sách người hiển vinh chỉ có vài ba vị, nhìn qua đã có thể nhớ hết họ tên. Đứng đầu võ chỉ là Quận công Đinh Văn Tả từ thời Lê và một số đại tá, thượng tá, bộ đội, công an. Văn chỉ là Tiến sĩ Đinh Tú thời nhà Mạc. Hàng mấy thế kỷ trôi qua, hàng văn chỉ thêm được có 3 người là Nguyễn Tiến Đạt, Nguyễn Anh Tuấn, Nguyễn Thị Hồng Hạnh đều là thạc sĩ. Hàng võ chỉ thêm được 8 người nhưng lại có những “quan võ” rất lạ như ông Nguyễn Xuân Hiên - Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam, Vũ Văn Đối - Phó Chánh Văn phòng UBND tỉnh Hải Hưng cũ…

Cơ sự này, hình như liên quan đến một lời nguyền của Quận công Đinh Văn Tả.

Câu truyền trong dân gian họ Vũ làm đình họ Đinh làm đền là vì, khi thánh Tả Ao đến Nam Trì, ngôi làng này chủ yếu có hai dòng họ lớn là họ Đinh và họ Vũ. Họ Vũ giàu có, nhiều địa chủ, đồ Nho, chữ nghĩa, có thế lực, nhiều đời làm chức sắc trong làng, ngoài tổng. Nếu so bề thế, họ Đinh có phần lép vế hơn nên mới sinh ra mâu thuẫn.

Người ta kể rằng, trong thời gian thánh Tả Ao ở Nam Trì đã chịu nhiều ân đức của dòng họ Đinh nên đã góp sức giúp dòng họ này tìm long mạch, đặt mộ phần tại gò đất quí để cháu con phát đường khoa cử, võ tướng. Nghe đâu chỗ ấy có hình thế Tam Thai tại cánh xứ Vườn Bông ở phía Nam của làng. Quả nhiên, đến năm Quảng Hoà thứ 4 thời Mạc Phúc Hải (Triều Mạc) hậu duệ Đinh Tú đỗ Tiến sĩ, tên tuổi được ghi ở Văn Miếu Quốc Tử giám (Hà Nội) và Văn miếu Xích Đằng (Hưng Yên). Đó cũng là người đầu tiên của làng Nam Trì vinh hiển.

Triều đình nhà Mạc đã bổ nhiệm làm quan, chức Hiến sát xứ Hải Dương, khi mất được phong tước Phù Nham bá. Đến thời Quận công Đinh Văn Tả, người gọi vị tiến sĩ đầu tiên của làng bằng cụ, thậm chí còn hiển hách hơn nhiều. Quận Tả có công rất lớn với vua Lê chúa Trịnh, được phong Thần từ lúc sống (Sinh phong). Lúc mất được vua Lê Hy Tông và chúa Trịnh Căn tới viếng và ban thụy hiệu là Vũ Dũng, sai Bộ Lễ về nguyên quán là làng Nam Trì hộ tang, tổ chức lễ tang với nghi thức của bậc đế vương.

Chúa Trịnh Căn còn viếng đôi câu đối: “Tiết việt quyền long triều túc tướng - Phiên toàn trách trọng quốc nguyên huân”. Địa danh Voi Phục ở làng bây giờ chính là nơi xưa kia vua chúa xuống voi làm lễ tang cho Quận công Đinh Văn Tả.

Thời họ Đinh lên ngôi tất họ Vũ lại trở thành lép vế. Mâu thuẫn giữa hai dòng họ càng nối sâu ngăn cách. Khi Quận công Đinh Văn Tả vinh quy bái tổ, lễ rước đón không được như thông lệ ở nhiều ngôi làng khác. Nếu chiểu theo phong tục, làng Nam Trì phải tổ chức đón rước Quận công từ cột Đá Mốc (ranh giới với làng Thổ Hoàng trên quốc lộ 38 hiện nay) nhưng khi Đinh Văn Tả về làng, dân làng Nam Trì chỉ tổ chức đón rước ngay tại Chợ Đìa đầu làng. Quận công cho rằng dân Nam Trì trọng văn, khinh võ nên ông đã đóng đinh thuyền giữa nền đình và lập một lời nguyền: Từ đây Nam Trì sẽ không còn ai đỗ đạt cao được nữa.

Quả thật, lời nguyền ấy xem chừng rất linh nghiệm. Theo thống kê trong Văn miếu Xích Đằng, cả huyện Ân Thi có tới 35 người đỗ đại khoa được lưu danh ở nơi này, vậy mà Nam Trì chỉ có duy nhất Tiến sĩ Đinh Tú. Đến cả như làng Thổ Hoàng bên cạnh, nơi cũng được thánh Tả Ao đặt mồ mả, trấn long mạch có tới 13 người được lưu danh. Còn Nam Trì, suốt nhiều thế kỉ, đất “Phượng Hoàng hàm thư” tuyệt không có lấy một bậc tài danh, đỗ đạt nào.

Mãi cho đến những năm đầu thế kỷ này, nhiều người làng đi xa thường nằm mộng gặp thánh Tả Ao hiển linh truyền dạy: Muốn giải lời nguyền của Quận công Đinh Văn Tả thì phải xây dựng Văn miếu - Tháp bút - Đài nghiên ở trong đình làng.

III. Thượng tá Phạm Tuấn, đang công tác ở Tổng cục An ninh (Bộ Công an) là một trong những người làng Nam Trì thành đạt, khá ít ỏi, được ghi danh ở "bia tiến sĩ" trong đình làng. Nhiều năm nghiên cứu, tìm hiểu về lịch sử làng mình, ông Tuấn đã biên soạn cuốn sách "Nam Trì ngọc phả thần tích", cuốn sử chính thống nhất của Nam Trì. Bản thân là người học rộng, lại công tác trong ngành công an, nhưng có những điều về ngôi làng này bản thân vị thượng tá không sao lí giải nổi, đặc biệt là về mặt khoa học.

Cũng giống như nhiều người dân Nam Trì khác, thượng tá Tuấn cho rằng, một vùng đất mà cả hai vị thánh địa lí đều ca tụng thì đương nhiên là phải có điều gì đó đặc biệt. Còn chuyện phát đường khoa cử, công danh, tin hay không thì phải tùy người.

Năm 1953 bom quân đội Pháp rơi giữa sân đình, làm đình làng Nam Trì bị đổ nát, hoang phế không còn chút dấu tích nào. Đó là quãng thời gian làng Nam Trì lụn bại, hiếm người đỗ đạt, kinh tế cũng bần hàn. Mãi đến năm 2006, thánh địa lý Tả Ao hiển linh, một số hương tử, khách thập phương tâm đức và nhân dân Nam Trì đã quyết tâm dựng lại ngôi đền tại gò Vườn Soi, chính là nơi xưa kia Cao Biền xây đền thờ hai vị Thần Lang Công, Bảo Công. Gò Vườn Soi có thế đất “thủy nhiễu chu viên”, song long, tứ nhãn, nhị nhãn ẩn, nhị nhãn hiện” (nước chảy quanh vườn, hai rồng bốn mắt, mắt ẩn, mắt hiện), một năm sau ngày khởi công, làng tổ chức khánh thành đình. Đó là một thế đất, một công trình xét về phong thủy được rất nhiều nhà nghiên cứu ngợi ca.

Bia minh đình Nam Trì do Thượng tọa Thích Thanh Quyết phụng soạn được khắc vào đá, có những đoạn nói rõ chuyện Thành hoàng làng hiển linh ứng báo: Thiện duyên đã hội, quả phúc tạo nhanh. Đình thờ các vị Thượng đẳng phúc thần Đại tướng Nguyễn Danh Lang, Tể tướng Lữ Gia, hai thánh địa lý Cao Biền, Tả Ao (được phong Thành hoàng làng vào triều Nguyễn) và Chủ tịch Hồ Chí Minh.

"Năm đó vào dịp 30.6, sĩ tử Nam Trì nhiều năm thi cử lẹt đẹt, nhưng khánh thành đình xong thì mùa thi năm ấy có gần 20 cháu trong làng đỗ đại học liền", thượng tá Tuấn kể tiếp.

Chưa hết, sau khi xây đình, làng có vị Tiến sĩ thứ hai - Vị tiến sĩ đầu tiên sau khoảng 5 thế kỷ, từ thời Tiến sĩ Đinh Tú. Đó là Tiến sĩ Nguyễn Tiến Đạt, một cán bộ công tác bên lĩnh vực ngân hàng ở Thủ đô Hà Nội. Thôi thì khó kể xiết nỗi hân hoan của người làng Nam Trì. 24 dòng họ lớn nhỏ trong làng đều xem đó là sự kiện trọng đại, cột mốc lịch sử mới về khoa bảng của làng. Người làng còn kháo, hiện đang có 3 người cũng đang làm luận án, nay mai thôi sẽ có thêm mấy tiến sĩ nữa cho mà xem.

Thêm một chuyện mừng, sau nhiều thế kỷ, họ Vũ - họ Đinh đã không còn mâu thuẫn từ nhiều năm nay. Trai gái họ nọ lấy họ kia được rồi. Những lời nguyền thuở xưa xem chừng đều đã được hóa giải. Một cột mốc lịch sử mới hi vọng sẽ tươi sáng với Nam Trì.