Theo phong tục, sau khi cúng ông Công ông Táo, các gia đình sẽ tiến hành rút chân hương, bao sái bàn thờ, tổng vệ sinh khu vực thờ cúng, nhà cửa để dọn mâm cỗ mới, chuẩn bị đón Tết. Vậy cần phải quan tâm điều gì khi tiến hành rút chân hương và bao sái bàn thờ?
Chuyên gia phong thuỷ Master Phùng Phương cho biết, công việc dọn dẹp bàn thờ có 2 điều cần phải thực hiện cùng lúc đó là: Lau dọn bàn thờ (hay gọi là bao sái bàn thờ) và rút bớt chân hương (hay còn gọi là tỉa chân nhang).
Thứ tự chính xác của 2 công việc này là tỉa chân nhang trước và dọn dẹp bao sái sau.
Thời điểm thích hợp nhất để thực hiện là trước rằm 15 hoặc trước ngày 23 tháng Chạp. Nếu chọn thời điểm trước rằm, nên dọn dẹp từ ngày 12 tới ngày 14 âm, còn nếu chọn dọn dẹp trước 23 chúng ta sẽ làm từ 19 tới 22.
Khi dọn dẹp bàn thờ, chúng ta cũng cần đặc biệt lưu ý tuyệt đối không làm di chuyển tôn tượng thần tài thổ địa và các bát hương. Các đồ vật còn lại chúng ta có thể di chuyển tùy ý để thuận tiện dọn dẹp.
Không nên bao sái bàn thờ bằng rượu và cũng không phù hợp với một số gia đình có bàn thờ phật ở trên bàn gia tiên mà chỉ nên lấy nước ấm hòa với các loại gừng, hồi quế để lau dọn sạch sẽ.
Trước khi lau dọn phải thắp 5 nén tâm hương và 5 chén nước xin lau dọn ban án thờ.
Trong quá trình dọn dẹp bàn thờ việc đầu tiên mọi người cần làm là bao sái bát hương (nếu nhà không có ngai thờ gia tiên). Khi lau dọn, nên thực thiện theo trình tự từ trên cao xuống thấp. Lúc lau các bức tượng nên dùng khăn mềm để tránh tượng bị xước hoặc bay màu sơn.
Đối với các ngai thờ gia tiên hoặc bài vị thờ gia tiên bằng gỗ, lọ hoa sen gỗ, lục bình gỗ, bàn thờ gỗ, sập gỗ... tránh dùng rượu gừng, cồn hoá học, rượu nồng độ cao lau rửa sẽ làm hỏng vecni hoặc màu sơn son, thếp vàng.
Đối với các bức tượng bằng đồng, không dùng cồn, hoặc hóa chất để lau, tránh cho đồng khỏi bị oxy hóa, han gỉ thành màu xanh hoặc nhanh bị xỉn.
Các gia đình nên thường xuyên rút tỉa chân hương, không nên để chân hương lưu cữu nhiều năm vì chân hương làm bàn thờ nhanh có bụi và gây ra nguy cơ hoả hoạn cao.
Từ năm 2022, chúng ta chính thức bước vào thời kỳ chuyển vận từ vận 8 vận Bát bạch sang vận 9 vận Cửu tử. Mà vận 9 thì dễ xảy ra hoả tai nên chúng ta cần đặc biệt đề phòng.
Nếu gia đình sử dụng bàn thờ bằng gỗ thì nên đặt tấm kiếng lên bề mặt bàn thờ và dán đề can vân gỗ hoặc đề can sần ở mặt trên để ngai thờ, ảnh thờ, bát hương không bị phản chiếu ngược hình ảnh.
Sau khi làm sạch bụi hoặc lau rửa sạch các đồ thờ, gia chủ cần thay nước ở các bình hoa và thay nước cúng. Hoa đã héo hoặc đã tàn cần thay ngay tránh có mùi xú uế nơi thờ cúng.
Sau khi lau dọn xong, thắp 3 nén hương và mời tổ tiên, thần linh về quy tụ.
Khi bao sái bát hương, mọi người lấy một tay giữ yên bát hương, một tay lau xung quanh bát hương, lau từ vòng Lưỡng long chầu nguyệt lau ra.
Nếu bát hương kê hơi sát tường thay bằng dùng giẻ lau, ta có thể dùng khăn giấy ướt đã giặt lại sạch rồi nhúng vào nước ngũ vị hương bọc vào đầu que mỏng lách vào lau sau lưng bát hương.
Vật dụng cần thiết khi lau dọn bàn thờ
Khi tiến hành lau dọn cần chuẩn bị chổi, khăn lau bàn thờ chuyên dùng hoặc dùng khăn, chổi mới. Nên chuẩn bị một chiếc bàn, bên trên mặt bàn có trải vải đỏ để đặt ngai thờ gia tiên, bài vị gia tiên. Nếu bàn thờ có đặt chung bài vị gia tiên với các vị Phật, thần thì phải để ra hai chỗ khác nhau, không được lẫn lộn.
Vì lý do bất khả kháng như mặt bàn thờ bị nứt, bàn thờ bị mối mọt, vị trí ban thờ đang bị thẳng toilet tầng dưới... buộc phải dịch chuyển bàn thờ hoặc phải hạ bát hương, bài vị và các đồ thờ cúng thì phải đặt ở nơi sạch sẽ (chú ý đặt bát hương, bài vị Phật, thần và gia tiên riêng để không bị lẫn) rồi mới quét bụi bặm, lau rửa ban thờ, đồ thờ cúng.
Kiêng kị khi lau dọn bàn thờ
Trước ngày lau dọn bàn thờ, mọi người phải kiêng ăn mắm tôm, tỏi, thịt chó, thịt mèo, ba ba, rùa, rắn, khỉ, kiêng uống rượu ngâm cao hổ, rắn...
Các gia đình nên dùng nước sạch đã đun sôi để nguội để lau dọn bàn thờ. Nếu gia chủ cẩn thận hơn, có thể dùng rượu trắng cho thêm một chút gừng củ giã nhuyễn hoặc nước đun từ 5 loại thảo dược (quế khô, hồi khô là 2 vị cố định 3 vị còn lại tùy vùng miền sẽ là 3 trong các vị: gỗ vang, đinh hương, bạch đàn, mùi thơm, hương nhu, xả, lá nếp...) để làm sạch đồ thờ cúng.
Khi lau rửa bài vị của tổ tiên hay tắm tượng (tượng Phật, tượng các vị thần tài...) thì phải dùng nước ấm, không được dùng nước lạnh.
Tuyệt đối không lau bài vị của tổ tiên trước bài vị của thần Phật. Người xưa quan niệm như vậy Ɩà bất kính, mạo phạm với thần Phật.
Khi lau dọn tránh việc xê dịch các bức tượng, ngai thờ gia tiên, bài vị gia tiên … đặc biệt là bát hương. Bát hương là hình thức hội tụ tâm thức, là sợi dây vô hình liên kết cõi dương trần với cõi âm.
Vì thế, nếu di chuyển bát hương thì có thể làm ảnh hưởng xấu tới sự liên kết ấy, khiến lòng thành không được chứng giám và gây ra xui xẻo, tai ương cho gia chủ.
Trường hợp có sự cố bất khả kháng phải xê dịch các bức tượng, đồ thờ hoặc bát hương… thì khi lau dọn xong phải sám hối và hoàn nguyên đúng vị trí như ban đầu gọi là làm thủ tục an vị ban thờ, an vị bát hương.
Khi lau dọn không gian thờ cúng đại kỵ để ánh sáng mặt trời chiếu rọi vào bàn thờ, và các bát hương. Ta có thể bật đèn điện để lấy sáng chứ không mở toang cửa phòng thờ hay mở toang cửa sổ làm tổn hại năng lượng.