Dự án đội vốn 30.000 tỷ: TP. Hồ Chí Minh, 4 bộ chia nhau trách nhiệm

Nhưng việc UBND TP.HCM phê duyệt tăng vốn từ 17.000 tỷ lên hơn 47.300 tỷ lại “chưa đủ chặt chẽ về mặt pháp lý”. Điều này khiến dự án lâm cảnh thiếu vốn, chậm tiến độ.

Nhưng 4 năm sau, đến tháng 9/2011, UBND TP.HCM đã điều chỉnh vốn đầu tư dự án này lên hơn 47.300 tỷ đồng. Trong đó, vốn vay ODA của Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA, trước đây là JBIC) là trên 41.800 tỷ đồng (chiếm 88,4% tổng mức đầu tư). Còn lại hơn 5.400 tỷ là vốn đối ứng từ ngân sách thành phố.

Đáng chú ý, trong báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ, Bộ KH-ĐT cho hay, UBND TP.HCM có sự hiểu khác về công văn 1506/TTg-KTN ngày 25/8/2011 của Thủ tướng nên đã phê duyệt tổng mức đầu tư điều chỉnh. Trong khi đó, đây là dự án phải báo cáo Quốc hội xem xét mới được điều chỉnh tổng mức đầu tư.

UBND TP.HCM cũng thừa nhận rằng, đối chiếu với Nghị quyết số 49/2010/QH12, việc dự án chưa được Chính phủ trình Quốc hội thông qua tổng mức đầu tư mới (hơn 47.300 tỷ) là chưa phù hợp với quy định của Quốc hội. Điều này dẫn đến quyết định phê duyệt điều chỉnh dự án với tổng mức mới của Chủ tịch UBND TP.HCM là “chưa đủ chặt chẽ về mặt pháp lý”.

Báo cáo Thủ tướng Chính phủ, UBND TP.HCM cho rằng: Dự án đang bị thiếu vốn đầu tư, các nhà thầu đang giãn tiến độ thi công; nhà tài trợ JICA cũng đã bày tỏ quan ngại về việc sử dụng vốn vay ODA. Dự án đang có nhiều nguy cơ đình trệ, không đảm bảo mục tiêu hoàn thành vào cuối năm 2020 theo cam kết với nhà tài trợ.

Theo kế hoạch trung hạn 2016-2020, nhu cầu vốn ODA cho dự án đường sắt đô thị này là hơn 20.000 tỷ và đã giao 7.500 tỷ đồng, còn thiếu hơn 13.400 tỷ đồng.

Để giải quyết khó khăn trong việc bố trí vốn ODA từ Ngân sách trung ương, năm 2017, UBND TP.HCM đã tạm ứng từ Ngân sách của Thành phố để chi trả cho các nhà thầu 1.100 tỷ đồng.Hậu quả có thể thấy trước là xảy ra tranh chấp các hợp đồng quốc tế đã ký với các nhà thầu; tăng các chi phí đối với ngân sách (phạt do chậm thanh toán, chi phí kiện tụng,... ); giảm hiệu quả kinh tế xã hội do chậm đưa vào sử dụng.

“Các nhà đầu tư nước ngoài lo ngại khả năng đảm bảo cân đối dòng tiền và hiệu quả đầu tư khi rủi ro chậm thanh toán có thể xảy ra bất kỳ lúc nào, gây ảnh hưởng không tốt đến hình ảnh Việt Nam”, UBND TP.HCM lo ngại.

UBND TP.HCM đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ KH-ĐT chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính sớm tham mưu việc ứng trước kế hoạch vốn trung hạn 2016-2020 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Bộ KH-ĐT điểm mặt trách nhiệm của 4 “địa chỉ” trong việc khiến dự án metro Bến Thành - Suối Tiên gặp khó khăn là Bộ GTVT, Bộ Tài chính, UBND TP.HCM và ngay cả Bộ KH-ĐT.

Bộ KH-ĐT tự nhận trách nhiệm trong việc giám sát đầu tư nhưng chưa kịp thời phát hiện vấn đề để phối hợp với UBND TP.HCM và Bộ GTVT báo cáo Chính phủ để Quốc hội sớm có ý kiến về việc điều chỉnh dự án, làm căn cứ pháp lý cho việc triển khai dự án cũng như công tác giao kế hoạch vốn đầu tư công.

Bộ này kiến nghị Thủ tướng giao Bộ GTVT chủ trì, phối hợp với UBND TP.HCM cập nhật, rà soát thẩm tra việc điều chỉnh tổng mức đầu tư báo cáo Chính phủ xem xét và trình Quốc hội.

Bộ KH-ĐT đề nghị Thủ tướng ủy quyền cho Bộ GTVT thay mặt Chính phủ báo cáo Quốc hội tại kỳ họp thứ 5 vào tháng 5/2018 về việc điều chỉnh dự án để Quốc hội phê duyệt tổng mức đầu tư điều chỉnh, làm căn cứ tiếp tục triển khai dự án cũng như phân bổ vốn nước ngoài nguồn ngân sách trung ương.

Tuy nhiên, trước ý kiến này của Bộ KH-ĐT, Bộ GTVT lại có quan điểm khác. Trong văn bản gửi Thủ tướng, Bộ GTVT cho rằng: Bộ KH-ĐT phải là cơ quan đại diện cho Chính phủ giải trình và làm rõ trước Quốc hội, bởi đây là cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư, chủ trì tham mưu Thủ tướng Chính phủ việc triển khai các thủ tục đầu tư; đầu mối huy động về ODA; chủ trì công tác giám sát, đánh giá đầu tư và giao kế hoạch vốn để triển khai thực hiện dự án,...

Lý do khiến tổng mức đầu tư dự án Metro Bến Thành - Suối Tiên điều chỉnh tăng mạnh, báo cáo của UBND TP.HCM giải thích, là do sự biến động khách quan của giá nguyên liệu, nhiên liệu và việc tăng mức lương tối thiểu từ năm 2006 đến năm 2009.

Ngoài ra, dự án được tăng khối lượng xây dựng nhằm đem lại hiệu quả đầu tư và khai thác cao hơn. Cụ thể, tăng đầu tư cho đầu máy, toa xe, trang thiết bị nhà ga nhằm đáp ứng nhu cầu tăng lưu lượng hành khách dự báo vào năm mục tiêu thiết kế là năm 2040 (thay vì năm 2020 như trong dự án đầu tư).

Bên cạnh đó là tỷ giá Yên - Việt Nam đồng thay đổi; tỷ lệ tính toán các chi phí dự phòng, rủi ro trượt giá cũng được cập nhật theo quy định mới, tính toán đến 2019 làm tổng mức đầu tư dự án tăng.