Cuộc chiến pháp lý về sắc lệnh di trú ở Mỹ

Ngày 27/1, tân Tổng thống Donald Trump ký một sắc lệnh di trú gây tranh cãi không chỉ trong lòng nước Mỹ mà cả trên thế giới khi cấm cửa người tị nạn Syria và hạn chế người nhập cảnh từ 7 nước có đa số dân theo Hồi giáo bao gồm Iraq, Iran, Syria, Somali, Libya, Sudan và Yemen.

Sắc lệnh này làm dấy lên một cuộc chiến pháp lý và đã khiến hàng ngàn người bị kẹt lại tại các sân bay của Mỹ, kể cả những người thường trú có thẻ xanh trở về Mỹ từ các quốc gia trong danh sách.

Theo VOA, ngay lập tức, làn sóng biểu tình trên nhiều thành phố lớn của Mỹ như New York, Washington DC, Los Angeles hay San Fransico nổ ra rầm rộ và dường như không có dấu hiệu hạ nhiệt. Các luật sư túc trực tại các sân bay để hỗ trợ miễn phí cho các hành khách mắc kẹt tại đây.

Từ phán quyết của Thẩm phán James Robart ở Seattle, có ít nhất 5 tiểu bang đã cho tạm dừng sắc lệnh di trú của Tổng thống Trump. Cuộc chiến pháp lý giữa ngành hành pháp (chính quyền Tổng thống Donald Trump) và tư pháp (Tòa án) cũng diễn ra từ đây.

Lý giải cho sắc lệnh của mình, Tổng thống Donald Trump nói rằng đây không phải là vấn đề tôn giáo, hay cấm nhập cảnh với người Hồi giáo, mà nhằm để bảo vệ nước Mỹ khỏi khủng bố. Bằng chứng được viện dẫn là 40 nước đạo Hồi còn lại không bị ảnh hưởng bởi sắc lệnh này.

Tuy nhiên, hãng thông tấn Reuters dẫn lời Thượng nghĩ sĩ John McCain và Lindsey Graham cho rằng lệnh cấm này sẽ làm tổn thương cuộc chiến chống khủng bố.

Nhiều nghĩ sĩ Đảng Dân chủ cũng nói không thể trông cậy sắc lệnh này khi nó hạn chế ngay cả người nhập cảnh hợp pháp bao gồm cả những người đã có thẻ xanh thường trú ở Mỹ. Đỉnh điểm của cuộc tranh cãi là việc 100 công ty công nghệ Mỹ cùng với 2 tiểu bang và 2 cựu Ngoại trưởng Mỹ đứng ra khởi kiện sắc lệnh của chính quyền Tổng thống Donald Trump.

Sắc lệnh này đã khơi mào những cuộc biểu tình trong và ngoài nước, tạo ra tình trạng hỗn loạn tại các phi trường quốc tế của Mỹ, và thổi bùng cuộc chiến pháp lý với hàng loạt các đơn kiện ra tòa. Từ cá nhân những người bị ảnh hưởng, các thành phố, tiểu bang, các cựu quan chức cao cấp đến các tổng chưởng lý của các tiểu bang, cho đến cả trăm tập đoàn doanh nghiệp đều đã lên tiếng phản đối sắc lệnh di dân đưa nước Mỹ vào tầm ngắm của công luận quốc tế.

Luật sư Ted Laguatan ở San Francisco, một trong số 29 luật sư được Đoàn Luật sư California chính thức xác nhận là Chuyên gia về Luật Di trú liên tiếp trong hơn 25 năm qua, nói với VOA:

“Từ góc độ một luật sư, tôi tin rằng sắc lệnh của ông Trump là phi pháp, vi phạm một số điều khoản trong Hiến pháp, điều khoản nói về bảo vệ công bằng, được xét xử đúng trình tự, và điều khoản về bảo vệ quyền tự do tôn giáo. Tôi tin rằng lập luận của các tổng chưởng lý các bang đưa ra chống lại sắc lệnh di trú là chính đáng. Mỹ là nước của di dân, do di dân xây dựng và làm cho vĩ đại. Tất cả những người ở đây đều là con cháu của các thế hệ di dân. Nếu ông Trump thắng kiện, nước Mỹ sẽ tiếp tục chia rẽ sâu sắc. Lệnh cấm này ảnh hưởng đến nhiều người, nhiều khía cạnh cuộc sống, công ăn việc làm lẫn nền kinh tế. Lệnh cấm của ông Trump rõ ràng đi ngược lại quyền con người”.

Tòa Phúc thẩm Khu vực Tư pháp số 9 của Hoa Kỳ ở San Francisco chiều ngày 7/2 nghe lập luận từ các luật sư trong Bộ Tư pháp và các luật sư phản đối đại diện cho hai bang Washington-Minnesota để quyết định xem có nên giữ hay hủy lệnh cấm di trú của Tổng thống.

Tòa cho biết phán quyết sẽ có nội trong tuần này.

Luật sư Laguatan nói nếu Tòa cho giữ nguyên sắc lệnh của Tổng thống Trump, nước Mỹ sẽ rơi vào cuộc khủng hoảng biểu tình, căng thẳng hơn những gì từng thấy từ cuộc bầu cử Tổng thống hôm 8/11 tới nay. Giằng co pháp lý sẽ không dừng lại ở Tòa Phúc thẩm Khu vực Tư pháp số 9 tại San Francisco, mà sẽ tiếp tục đi thẳng lên Tòa Thượng thẩm.

Luật sư Laguatan cho biết trong trường hợp chính quyền thua kiện tại Tòa Thượng thẩm, Tổng thống Trump không thể làm gì hơn để đảo ngược phán quyết của tòa, cũng không thể ban hành một sắc lệnh nào tương tự như thế. Cách duy nhất, có chăng, phải là một đạo luật do Quốc hội ban hành.

Ai thắng ai thua, chưa thể đoán trước. Nhưng những gì đang diễn ra là biểu hiện rõ ràng của một hệ thống kiểm soát và cân bằng của thể chế dân chủ Mỹ, nơi Quốc hội nắm quyền lập pháp, Tổng thống nắm quyền hành pháp, Tòa án nắm quyền tư pháp… kiểm tra chéo và hạn chế quyền lực lẫn nhau để tránh tình trạng độc tài hay lộng quyền.