Đức, Canada dọa 'giã từ' thỏa thuận vũ khí tỷ USD với Saudi Arabia

Phát biểu trong cuộc phỏng vấn của chương trình Tout le monde en parle (một show truyền hình tiếng Pháp ở Canada), vào ngày 21/10, Thủ tướng Canada Justin Trudeau cho biết chính phủ đang xem xét hủy hợp đồng bán vũ khí trị giá hàng tỷ USD cho Saudi Arabia, sau vụ nhà báo Jamal Khashoggi chết bí ẩn.

Canada khẳng định sẽ bảo vệ nhân quyền, kể cả với Saudi Arabia, một trong những khách hàng mua vũ khí lớn nhất của Ottawa. Quy định bán hàng quân sự của Canada có những điều khoản về vi phạm nhân quyền đối với công dân quốc gia khách hàng và cấm sử dụng để chống lại thường dân, AFP cho biết.

Khi được hỏi về thỏa thuận mua bán xe bọc thép trị giá 15 tỷ USD Canada (11,6 tỷ USD) cho Riyadh, Thủ tướng Trudeau nói: “Hợp đồng có những điều khoản phải được tuân thủ liên quan đến việc sử dụng những gì được bán cho họ. Nếu họ không tuân thủ những điều khoản này, chúng tôi chắc chắn sẽ hủy hợp đồng”.

Năm 2017, Ottawa đã bày tỏ sự quan ngại về việc những xe bọc thép mua từ Canada có thể được sử dụng trong các hoạt động thực thi pháp luật ở phía đông Saudi Arabia, hoạt động được đánh giá là “nhạy cảm” về vấn đề nhân quyền.

Bộ trưởng Ngoại giao Canada Chrystia Freeland, ngày 20/10 tuyên bố lời giải thích của Saudi Arabia về cái chết của nhà báo Khashoggi là không đáng tin cậy và yêu cầu tiến hành cuộc điều tra kỹ lưỡng.

Quan hệ ngoại giao giữa Canada và Saudi Arabia trở nên căng thẳng trong những tháng gần đây khi Canada chỉ trích việc Saudi Arabia bắt giữ các nhà hoạt động nhân quyền. Đáp lại, Riyadh trục xuất đại sứ Canada, triệu hồi phái viên chính phủ từ Ottawa và đóng băng thương mại, đầu tư giữa hai nước.

Ngoài Canada, Đức, quốc gia bán nhiều vũ khí cho Saudi Arabia, cũng xem xét việc hủy hợp đồng với Riyadh. Hôm 21/10, Thủ tướng Đức Angela Merkel cho biết nước bà sẽ không xuất khẩu vũ khí sang Saudi Arabia trong bối cảnh không chắc chắn về cái chết của nhà báo Khashoggi.

“Xuất khẩu vũ khí vốn có những giới hạn và điều khoản liên quan, chúng không thể diễn ra theo cùng một cách như bây giờ”, Thủ tướng Merkel nói tại Berlin sau cuộc họp với chủ tịch đảng Dân chủ Cơ đốc giáo.

Xuất khẩu vũ khí của Đức phải được chính phủ phê duyệt. Năm 2017, Saudi Arabia xếp thứ 6 trong các quốc gia mua vũ khí Đức với giá trị nhập khẩu là 292 triệu USD. Hợp đồng bán vũ khí cho Saudi Arabia chủ yếu là tàu tuần tra, theo một báo cáo của chính phủ Đức công bố trong tháng 6.

“Chỉ cần có cuộc điều tra đang diễn ra và chúng tôi không biết chuyện gì đang xảy ra, tôi tin rằng không có cơ sở cho các quyết định tích cực về việc xuất khẩu vũ khí sang Saudi Arabia”, Ngoại trưởng Đức Heiko Maas cho biết trong cuộc phỏng vấn với ARD.

Trong khi đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết vụ việc nhà báo Khashoggi bị sát hại không gây nguy hiểm cho hợp đồng xuất khẩu vũ khí của Mỹ, cũng như các khoản đầu tư tiềm năng mà ông ước tính khoảng 450 tỷ USD.