Mỹ ám sát thủ lĩnh Al Qaeda: Taliban có phản bội đồng minh cũ?

"Kiên nhẫn, tỉ mỉ và kiên trì" theo dấu chân trùm khủng bố

Vào ngày 1/8, Tổng thống Mỹ Joe Biden xác nhận, lực lượng tình báo Mỹ CIA đã ám sát thành công thủ lĩnh Al Qaeda Ayman al-Zawahiri ở Kabul, thủ đô của Afghanistan.

Sau cái chết của Zawahiri, một quan chức cấp cao giấu tên của chính phủ Mỹ nói với giới truyền thông rằng, trùm khủng bố Zawahiri đã lẩn trốn trong nhiều năm và việc tìm và giết thủ lĩnh Al Qaeda, là kết quả của quá trình làm việc lâu dài "kiên nhẫn, tỉ mỉ và kiên trì" của lực lượng chống khủng bố Mỹ.

Một chuyên gia khác nói rằng, trong chiến dịch này, Pakistan đã cung cấp một hành lang trên không cho các máy bay không người lái của Mỹ.

Ảnh: Chân dung Ayman al-Zawahiri. Nguồn AP

Theo hãng tin AP, Lực lượng Al Qaeda là đồng minh của Taliban ở Afghanistan trong nhiều năm. Mặc dù Taliban và Mỹ đã cáo buộc lẫn nhau sau vụ việc, nhưng nhiều chuyên gia cho rằng, Taliban cố gắng thu được lợi ích kinh tế và sự công nhận quốc tế, bằng cách cung cấp thông tin tình báo về Zawahiri cho Mỹ.

Bất kể phỏng đoán này có đúng hay không, việc al-Zawahiri không được đảm bảo an toàn, sẽ gieo rắc mối nguy hiểm tiềm ẩn cho mối quan hệ giữa Taliban và nhiều tổ chức khủng bố ở Afghanistan.

Ảnh: Chân dung Ayman al-Zawahiri. Nguồn AP

Kế hoạch "dài hơi" của cơ quan tình báo Mỹ CIA

Theo tin của hãng tin Reuters ngày 1/8, trước khi Mỹ thông báo về cái chết của Zawahiri, đã có nhiều tin đồn cho rằng, Zawahiri đang ở các khu vực bộ lạc của Pakistan hoặc ở Afghanistan.

Một nguồn tin ẩn danh cho biết: Kể từ khi Mỹ rút khỏi Afghanistan vào năm ngoái, các quan chức Mỹ đã theo dõi "các dấu hiệu về sự hiện diện của al Qaeda ở nước này" và có thể cung cấp thông tin tình báo về các hoạt động của Mỹ "thông qua nhiều nguồn độc lập".

Năm nay, tình báo Mỹ phát hiện ra vợ, con gái và cháu gái của Zawahiri và các thành viên khác trong gia đình đã chuyển đến một nơi ở an toàn ở Kabul, và họ bắt đầu xác nhận liệu bản thân Zawahiri có nằm trong số đó hay không?

Các cơ quan tình báo Mỹ không có thông tin rằng, Zawahiri đã rời khỏi nơi cư trú, nhưng đã tìm thấy Zawahiri trên ban công của dinh thự nhiều lần, và cuối cùng Zawahiri đã bị ám sát trên chính ban công nhà mình.

Trong nhiều tháng, các quan chức tình báo Mỹ khẳng định rằng, chính al-Zawahiri đang ẩn náu ở đó. Tình báo Mỹ đã xem xét kỹ lưỡng các đặc điểm kiến trúc của nơi ở của Zawahiri và những người ở cùng, để đảm bảo rằng, các lực lượng Mỹ có thể giết Zawahiri, mà không đe dọa đến tính toàn vẹn của tòa nhà.

Ảnh: Căn nhà Ayman al-Zawahiri ở trước khi bị ám sát. Nguồn AP

Được biết, vào đầu tháng 4 năm nay, các cơ quan tình báo Mỹ đã bắt đầu thông báo cho các quan chức chính quyền cấp cao. Và sau đó, Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jack Sullivan đã thông báo cho Tổng thống Biden.

Trong những tuần gần đây, Biden đã tổ chức các cuộc họp với các thành viên Nội các và các cố vấn chính, để xem xét các thông tin tình báo liên quan và đánh giá đường lối hành động tốt nhất.

Vào ngày 1/7, các quan chức cấp cao của Mỹ, bao gồm cả Giám đốc cơ quan tình báo Mỹ CIA Burns đã thông báo tóm tắt cho Tổng thống Biden về các hành động được lên kế hoạch tại Nhà Trắng.

Theo một quan chức Mỹ giấu tên cho biết, Tổng thống Biden đã hỏi chi tiết về ánh sáng, thời tiết, vật liệu xây dựng nhà ở và các yếu tố khác, có thể ảnh hưởng đến sự thành công của chiến dịch; đồng thời nghiên cứu kỹ mô hình dinh thự của Zawahiri mà các cơ quan tình báo đưa đến cuộc họp.

Ngoài ra, Tổng thống Biden cũng yêu cầu phân tích những hậu quả có thể xảy ra với hành động của Zawahiri.

Ảnh: Tổng thống Mỹ Biden thông báo về việc tiêu diệt trùm khủng bố Al Qaeda Ayman al-Zawahiri ngày 1/8. Nguồn AP

Vào ngày 25/7, Tổng thống Biden đã triệu tập lại các thành viên nội các và cố vấn tổng thống, để nghe cuộc họp giao ban cuối cùng và thảo luận về việc loại bỏ Zawahiri sẽ ảnh hưởng như thế nào, đến mối quan hệ giữa Mỹ và Taliban.

Sau khi tham khảo ý kiến của những người có mặt, Tổng thống Biden đã cho phép "các cuộc không kích chính xác", nhằm loại bỏ mối đe dọa với nước Mỹ mang tên al-Zawahiri.

Pakistan có cung cấp không phận và thông tin tình báo?

Tờ South China Morning Post ngày 2/8 đưa tin, Abdul Basit, một nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Rajaratnam ở Singapore cho biết, Mỹ đã sử dụng không phận Pakistan để đưa UAV ám sát thủ lĩnh al-Zawahiri.

Theo Bassett, UAV của Mỹ đã đi vào không phận của Afghanistan qua tỉnh Balochistan của Pakistan và Pakistan đã chấp thuận cho Mỹ sử dụng không phận của mình. Bassett tin rằng, Pakistan cũng có thể đã cung cấp thông tin tình báo cho Mỹ để xác nhận tung tích của al-Zawahiri.

Ảnh: Tên lửa Hellfire được lắp trên UAV MQ-1C Grey Eagle; loại vũ khí này Mỹ dùng để ám sát thủ lĩnh Al Qaeda Ayman al-Zawahiri.

Theo một thỏa thuận giữa Pakistan và Mỹ vào năm 2003, Pakistan cung cấp một hành lang trên không, cho các máy bay quân sự của Mỹ bay đến Afghanistan.

Ông Bassett cũng nói rằng, Pakistan cũng có thể đã cung cấp hỗ trợ cho Mỹ theo thỏa thuận trong việc loại bỏ al-Zawahiri. Mặc dù "thỏa thuận năm 2003 đã hết hiệu lực", với việc rút quân đội Mỹ khỏi Afghanistan vào năm 2021; tuy nhiên các điều khoản mở cửa không phận cho không quân Mỹ, vẫn có hiệu lực.

Cái chết của al-Zawahiri có làm ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa Taliban và các nhóm khủng bố?

Theo thông tin từ tờ Nikkei Asia ngày 2/8, các nhà phân tích cho rằng, cái chết của trùm khủng bố Al Qaeda al-Zawahiri, đã làm xấu đi mối quan hệ giữa Taliban và các nhóm khủng bố địa phương; từ đó gây thêm những bất ổn mới cho tình hình vốn đầy biến động ở Afghanistan.

Mặc dù sau cái chết của al-Zawahiri, Taliban và Mỹ đã cáo buộc nhau vi phạm thỏa thuận Doha; nhưng một số chuyên gia an ninh tin chắc rằng, sau vụ việc, các tổ chức khủng bố ở Afghanistan sẽ gây sức ép ngày càng lớn với Taliban.

Abdul Jabbar, một cựu đặc vụ của tình báo Afghanistan, nói với Nikkei Asia rằng "Taliban dường như cũng đã cung cấp thông tin về Zawahiri cho chính phủ Mỹ, để đổi lấy sự giúp đỡ của Mỹ ở Afghanistan, nhằm cải thiện tình hình kinh tế trong nước đang bị khủng hoảng và được quốc tế công nhận nhiều hơn".

 Các chuyên gia tin rằng, dù có xảy ra việc Taliban "bán đứng" al-Zawahiri hay không, thì việc này sẽ chỉ làm gia tăng sự cạnh tranh giữa Taliban và các nhóm khủng bố ở Afghanistan.

Tờ "Thời báo Kinh tế Ấn Độ" trong một bài viết vào ngày 3/8 cho biết, Taliban và Mỹ đang đàm phán tại Doha, nhằm tìm kiếm khoản vay 3,5 tỷ USD đầu tiên từ Mỹ.

Ngoài ra, mối đe dọa lớn hơn đối với lợi ích của Mỹ đến từ nhóm cực đoan IS và chi nhánh của nó ở Afghanistan, nhất là âm mưu thành lập Nhà nước Hồi giáo Khorasan (ISKP).

Đối với Taliban, các thủ lĩnh của al-Qaeda có thể chỉ là "lực cản từ quá khứ", và " Nhà nước Hồi giáo Khorasan" đang gây rắc rối lớn cho Taliban. Trong cuộc chiến chống lại "Nhà nước Hồi giáo tỉnh Khorasan", cả Mỹ và Taliban có chung lợi ích.

Theo báo cáo do Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc công bố hồi giữa tháng 7, tổ chức khủng bố quốc tế Al Qaeda đang "củng cố quyền lực" trong chính phủ lâm thời do Taliban lãnh đạo ở Afghanistan, trong đó các thủ lĩnh Al Qaeda đóng vai trò cố vấn.