Vì sao T-90 giúp xe tăng Nga làm nên danh tiếng?

T-90 - một trong những loại xe tăng hiện đại dựa trên mẫu đầu tiên có mật danh "Object 188", được nhà máy Uralvagonzavod sản xuất với số lượng ít vào năm 1993 và chính thức phục vụ trong quân đội Nga từ 1995, là một phiên bản hiện đại hóa của T-72B (ban đầu có tên là "T-72B nâng cấp" (Т-72Б усовершенствованный), viết tắt là T-72BU, nhưng sau đổi thành T-90), được tích hợp nhiều đặc tính thiết kế của tăng T-80.

T-90 là loại xe tăng đầu tiên trên thế giới có hệ thống bảo vệ 5 cấu thành, gồm 4 hệ thống "Nakidka", “Shtora-1”, “Arena”, giáp phản ứng nổ (ERA) - nhằm giảm khả năng bị đối phương phát hiện; chống các tên lửa có lái dẫn cũng như gây rối các hệ thống hiển thị mục tiêu; đánh chặn tên lửa chống tăng từ xa; vô hiệu hóa đạn chống tăng khi tiếp xúc với vỏ giáp; và vỏ giáp kết hợp giữa thép có độ bền cao và vật liệu composite.

Xe tăng T-90 có khối lượng 46,5 tấn, dài 9,53 m, rộng 3,78 m, cao 2,22 m, tốc độ 60 km/h, kíp xe 3 người. T-90 có vũ khí chính là pháo nòng trơn 125 mm (tầm bắn thẳng 4.000 m, tầm bắn cầu vồng 10.000 m); ngoài hệ thống cân bằng pháo hai chiều dọc - ngang, súng máy 7,62 mm đồng trục, súng phòng không 12,7 mm còn có tổ hợp điều khiển hỏa lực tự động với máy tính toán đường đạn kỹ thuật số, kính ngắm hồng ngoại và thiết bị nạp đạn tự động.

Súng phòng không với thiết bị ngắm và dẫn bắn từ xa cho phép bắn mục tiêu trên không và trên mặt đất từ buồng chiến đấu của xe tăng. T-90 được trang bị hệ thống phòng hộ tập thể khỏi tác động của vũ khí hủy diệt hàng loạt, hệ thống chữa cháy nhanh trên cơ sở cảm biến quang học, thiết bị tự ủi, thiết bị vượt chướng ngại vật nước (vũng, sông), có thể được gá các thiết bị quét mìn khác nhau.

Các mẫu T-90 sản xuất từ năm 2009 về sau (T-90A, T-90S) được trang bị hệ thống quan sát bằng hồng ngoại ESSA, với camera ảnh nhiệt thế hệ 2 Catherine-FC do Thales Optronique sản xuất, cho phép phát hiện mục tiêu là xe tăng ở cự ly 10.500 m vào ban ngày và 2.200 m vào ban đêm. Kể từ năm 2016, T-90 sử dụng hệ thống kính ngắm ảnh nhiệt "IRBIS-K" do hãng Krasnogorsky Zavod sản xuất, có tính năng tương đương hoặc nhỉnh hơn hệ thống ngắm bắn ảnh nhiệt trên hầu hết các xe tăng hiện đại của phương Tây.

Những ưu điểm khiến T-90 trở thành một trong những xe tăng phổ biến nhất trên thị trường vũ khí quốc tế là khả năng kiểm soát chiến trường, khả năng phòng thủ, độ cơ động cao và được trang bị tên lửa lái dẫn. T-90 có hệ thống điều khiển cực kỳ tinh vi, cho phép kíp xe quan sát được gần như toàn bộ diễn biến trên chiến trường nhờ dữ liệu được truyền theo thời gian thực giữa máy bay không người lái, sở chỉ huy và đơn vị trinh sát.

Tháng 2/2019, Nga đã cho ra phiên bản nâng cấp mới nhất có tên gọi T-90M Proryv-3 (Đột phá-3) với hệ thống ERA kiểu module “Relikt”, chống được đạn của đối phương thậm chí ở khoảng cách 1 m. Proryv-3 được trang bị động cơ diesel 1.130 mã lực mới và hộp số tự động, có thể di chuyển với tốc độ 70 km/h; pháo nòng trơn cỡ 125 mm loại mới, có nòng dài hơn, chịu được áp lực cao, cho phép bắn ở cự ly xa, tăng độ chính xác của hỏa lực xe tăng từ 25 - 30% và nâng tuổi thọ của nòng 50%; đồng thời, tích hợp 3 loại đạn tùy chỉnh: đạn xuyên giáp Vacuum-1; đạn nổ mảnh Telnik; đạn dẫn đường Sprinter.

Tính đến năm 2014, có hơn 2000 xe Т-90 với các biến thể khác nhau được sản xuất và trang bị cho quân đội mười nước; riêng Nga có 930 chiếc trong biên chế. Mặc dù T-14 Armata đã được đưa vào trang bị từ năm 2015, T-90 vẫn được xem là "xương sống" của lực lượng tăng thiết giáp Nga cho đến năm 2025; đến năm 2020, T-90 sẽ chiếm 50% trong tổng số xe tăng của quân đội nước này. Việc Nga nâng cấp T-90 là dấu hiệu cho thấy dòng Armata T-14 chưa thể trở thành xương sống của lực lượng tăng thiết giáp Nga trong những năm tới. Theo một chuyên gia quân sự, nhiều khả năng Lục quân Nga vẫn sẽ vận hành bộ đôi T-72B3 và T-90M trong vai trò chủ lực, kết hợp với các mũi nhọn Armata T-14 trong vòng 10 năm tới.

Trong một cuộc trình diễn vào thập niên 1990, chiếc T-90 đã phóng tên lửa trúng mục tiêu ở khoảng cách 4 km. Sau đó, nó di chuyển với tốc độ 25 km/h, bắn trúng 7 mục tiêu xe bọc thép ở cự ly 1.500 - 2.500 m, tất cả diễn ra trong vòng 54 giây (chỉ cần chưa đầy 8 giây để hạ gục mục tiêu ở cự ly khá xa, khi đang xe hành tiến). Trong cùng điều kiện và thời gian, Leopard 2 của Đức bắn trúng 6 mục tiêu, và M1 Abrams của Mỹ bắn trúng 5 mục tiêu.

T-90 có độ tin cậy cao và dễ sửa chữa, là xe tăng duy nhất đã hoàn toàn vượt qua các cuộc thi việt dã trên địa hình sa mạc tại Saudi Arabia mà không gặp sự cố. T-90 cũng là xe tăng duy nhất đã vượt qua được bài thử nghiệm về khả năng dã chiến ở Malaysia và Ấn Độ (tháo bỏ, sửa chữa, cài đặt lại động cơ chỉ trong 3 giờ trong điều kiện dã chiến), trong khi ba loại xe khác là Leclerc (Pháp), M1 Abrams, Leopard 2 đã không vượt qua được.

Màn trình diễn trong các xung đột vũ trang tại Trung Đông đã làm giảm sút danh tiếng của nhiều mẫu xe tăng chiến đấu chủ lực phương Tây như Leopard 2 hay M1A2 Abrams - vốn được coi là những chiến xa bất khả xâm phạm trước vũ khí chống tăng. Ở Yemen, hàng loạt xe tăng M1A2SA hiện đại của Arab Saudi bị phiến quân Houthi phá hủy, thậm chí nổ tung bởi tên lửa chống tăng do Nga sản xuất.

Thổ Nhĩ Kỳ mất số lượng lớn xe tăng M60 Patton và M60T Sabra trong các chiến dịch chống IS và dân quân người Kurd ở khu vực phía nam giáp với biên giới Syria. Ankara sau đó từng tung vào trận những chiếc Leopard 2A4 hiện đại do Đức sản xuất, nhưng cũng hứng chịu thiệt hại lớn khi 8 - 10 chiếc bị phiến quân IS phá hủy chỉ trong vài ngày.

Trong khi đó, dòng T-90A của Nga lại thể hiện uy lực khi liên tục tham gia các chiến dịch ác liệt ở Syria. Chiếc T-90A hoàn chỉnh nặng khoảng 50 tấn - nhẹ hơn nhiều so với mức 60 - 70 tấn của Leopard 2 hoặc M1A2 Abrams; cấu hình nhỏ gọn, khó bị phát hiện và bắn trúng. Thực tế cho thấy, hệ thống phòng thủ đa tầng giúp những chiếc T-90A sống sót tốt hơn trước tên lửa TOW-2A của phiến quân.

Tăng T-90 cũng có mặt tại Iraq - nước đã đặt mua 73 xe T-90S và biến thể chỉ huy T-90SK từ Nga vào năm 2017. Có ý kiến cho rằng, lí do Iraq chuyển sang mua T-90 không hẳn vì nó có thông số trên lý thuyết mạnh hơn xe tăng của Mỹ, mà bởi hiệu suất toàn diện, tỏ ra vượt trội hơn trong thực tế chiến đấu: động cơ phù hợp với môi trường sa mạc, dễ bảo trì hơn, chống tên lửa tốt hơn, có cả hệ thống bảo vệ chủ động và thụ động trong khi giá lại rẻ hơn một nửa.

Theo thống kê, từ 2001 đến 2010, T-90 là loại xe tăng được bán chạy nhất, và năm 2015, theo xếp hạng của trang web Military Today (Mỹ), nó nằm trong top 10 loại xe tăng tốt nhất; đồng thời, nhờ màn thể hiện khả năng chống đạn rất ấn tượng qua thực chiến tại Chechnya năm 1999 và Trung Đông mới đây, năm 2016, T-90 được National Interest xếp vào top 5 xe tăng hiện đại nhất thế giới.