Kiếm Câu Tiễn hay bảo kiếm huyền thoại của Việt vương Câu Tiễn (chữ Hán phồn thể: 越王勾踐劍; chữ Hán giản thể: 越王勾践剑; Hán Việt: Việt vương Câu Tiễn kiếm) là một đồ tạo tác được tìm thấy trong cuộc khai quật khảo cổ năm 1965 tại Hồ Bắc, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Đây là một thanh kiếm được xác định niên đại vào thời cuối Xuân Thu thuộc quyền sở hữu của Câu Tiễn, vua nước Việt. Ngoài ý nghĩa quan trọng về mặt lịch sử, Kiếm Câu Tiễn còn nổi tiếng vì độ sắc bén và sáng bóng dù đã có hơn 2000 năm tuổi, hiện cổ vật này được trưng bày tại Bảo tàng Hồ Bắc, Trung Quốc.
Năm 1965 trong một cuộc khai quật khảo cổ tiến hành tại công trường xây dựng công dẫn nước thứ hai cho hồ chứa nước sông Chương ở Kinh Châu, Hồ Bắc, người ta đã phát hiện ra ở Giang Lăng trên năm mươi ngôi mộ cổ có niên đại thời nước Sở. Kéo dài từ giữa tháng 10 năm 1965 tới tháng 1 năm 1966, cuộc khảo cổ đã thu được trên 2000 đồ tạo tác trong đó đáng chú ý nhất là một thanh kiếm bằng đồng. Thanh kiếm này được tìm thấy vào tháng 12 năm 1965 tại một ngôi mộ cách Dĩnh Nam, kinh đô cũ của nước Sở, khoảng 7 km, nó được đặt trong bao kiếm bằng gỗ sơn mài cạnh một bộ xương người. Sau khi rút kiếm ra khỏi bao, người ta thấy rằng thanh kiếm này gần như vẫn còn sắc bén và sáng bóng bất chấp việc nó nằm trong một ngôi mộ ngập bởi nước ngầm đã trên 2000 năm. Khi thử nghiệm độ sắc bén của thanh kiếm, các nhà khảo cổ thấy rằng nó vẫn dễ dàng cắt đứt một chồng chừng hai chục tờ giấy.
 |
| Thanh bảo kiếm tuyệt đẹp bất chấp bị chôn vùi 2500 năm. |
Trên một mặt của lưỡi kiếm, người ta tìm thấy hai dòng chữ cổ. Tổng cộng có 8 chữ được viết theo lối "điểu trùng văn" ("鸟虫文") là thứ chữ chuyên dùng để khắc triện thư và rất khó đọc. Ban đầu người ta đã giải mã được 6 chữ là "越王" ("Việt vương" - "Vua nước Việt") và "自作用剑" ("tự tác dụng kiếm" - "kiếm tự làm để dùng"). Hai chữ còn lại được cho là tên của một trong các vua nước Việt, sau trên hai tháng tranh luận gay gắt với sự tham gia của nhiều học giả danh tiếng như Quách Mạt Nhược, người ta đã đi tới kết luận rằng đây chính là tên của Câu Tiễn (496 TCN - 465 TCN), vị vua nổi tiếng nhất trong lịch sử 200 năm của nước Việt. Và như vậy, 8 chữ được khắc trên lưỡi kiếm là "越王勾践 自作用劍" ("Việt vương Câu Tiễn tự tác dụng kiếm").
Có câu chuyện kể rắng, một nhà khảo cổ khi chiêm ngưỡng thanh kiếm cổ này đã vô cùng kinh ngạc.
Ông nảy ra ý định lạ lẫm đó là dùng chính ngón tay của mình để thử độ sắc bén của thanh bảo kiếm. Hệ quả là một ngón tay của ông đã suýt bị đứt lìa sau một nhát cứa.
Ngoài chất lượng có một không hai, sự tinh xảo của thanh kiếm là điều rất đáng kinh ngạc với trình độ làm kiếm thời bấy giờ. Kiếm Câu Tiễn được chế tác theo kiểu gươm đầu tiên được biết đến, với hai lưỡi đều sắc bén như nhau.
Lưỡi gươm sử dụng kỹ thuật khắc axit, chuôi gươm lắp một viên lam ngọc. Phần chuôi cũng được quấn lụa, trong khi quả táo đuôi kiếm là 11 hình tròn đồng tâm chồng lên nhau.
 |
| Thanh bảo kiếm vẫn gần như nguyên vẹn. |
Thanh kiếm dài 55,7 cm, bao gồm phần chuôi 8,4 cm và lưỡi kiếm rộng 4,6 cm, nặng 875 gam. Lưỡi kiếm có họa tiết là các hình thoi lặp lại trên cả hai mặt, ở một mặt kiếm khắc hai hàng chữ với 8 chữ nằm gần chuôi kiếm.
Thanh kiếm Câu Tiễn là một trong những thanh kiếm được biết đến đầu tiên, là một thanh kiếm thẳng hai lưỡi được sử dụng trong suốt 2.500 năm qua tại Trung Quốc. Thanh kiếm Jian là một trong các loại kiếm xuất hiện sớm nhất ở Trung Quốc và được gắn liền chặt chẽ với các thần thoại Trung Quốc. Trong dân gian Trung Quốc, nó được gọi là "Giới thượng lưu của các loại vũ khí" và được xem là một trong bốn loại vũ khí lớn, cùng với quyền trượng, giáo, và thanh đao.
Tương đối ngắn so với các thanh kiếm cùng niên đại, thanh kiếm Câu Tiễn là một thanh kiếm bằng đồng với hàm lượng đồng lớn, làm cho nó có khả năng uốn tốt hơn và ít có khả năng phá vỡ. Các cạnh được làm bằng thiếc, làm cho nó cứng hơn, duy trì lợi thế về độ sắc cạnh. Ngoài ra còn có một lượng nhỏ sắt, chì và lưu huỳnh trong thanh kiếm, và nghiên cứu đã cho thấy một tỷ lệ cao của lưu huỳnh và Sunfua hợp kim đồng, tạo nên một thanh kiếm với khả năng chống gỉ tốt. Các hình thoi được khắc màu đen che cả hai bên của lưỡi kiếm và men màu xanh và ngọc lam được nhúng trên tay cầm của thanh kiếm. Tay cầm của thanh kiếm được buộc bởi lụa trong khi núm tròn chuôi kiếm bao gồm 11 vòng tròn đồng tâm. Thanh kiếm có kích thước dài 55,7 cm (21,9 in) , bao gồm một tay cầm (cán) kiếm dài 8,4 cm (3,3 in) , và bề rộng lưỡi kiếm 4,6 cm (1,8 in) . Thanh kiếm nặng 875 gram (30,9 oz).
Bên cạnh giá trị lịch sử, nhiều học giả đã tự hỏi làm thế nào thanh kiếm này có thể không bị gỉ trong một môi trường ẩm ướt, trong hơn 2.000 năm, và làm thế nào để những hình trang trí tinh tế được chạm khắc vào thanh kiếm. Thanh kiếm của Câu Tiễn vẫn rất sắc cạnh như khi ban đầu nó được chế tác, và không thể tìm thấy bất cứ điểm gỉ sét nào trên thân thanh kiếm này.
Các nhà nghiên cứu đã phân tích những mảnh đồng cổ với hy vọng tìm thấy cách để nhân rộng công nghệ được sử dụng để tạo ra thanh kiếm. Họ nhận thấy rằng khả năng không bị oxy hóa của thanh kiếm là một kết quả của sự sunfat hóa trên bề mặt của thanh kiếm. Điều này, kết hợp với một bao kiếm kín khí, cho phép thanh kiếm huyền thoại được tìm thấy trong tình trạng nguyên sơ như vậy.
Các thử nghiệm cũng cho thấy rằng các thợ rèn kiếm trong những khu vực nước Ngô và nước Việt ở miền Nam Trung Quốc trong thời kỳ Xuân Thu đạt được một mức độ cao của nghề luyện kim, họ đã biết kết hợp các hợp kim không rỉ vào lưỡi kiếm của họ, giúp chúng tồn tại qua năm tháng mà hầu như không có tì vết. Thanh kiếm được đưa đến Bảo tàng Cung điện Quốc gia tại Đài Bắc, nơi nó được trưng bày cho đến năm 2011, cùng với các miếng đồng khác từ việc khai quật. Nó hiện đang thuộc sở hữu của Bảo tàng tỉnh Hồ Bắc.
Theo Khỏe & Đẹp