Điều gì xảy ra với não khi chúng ta già đi?

Vậy khi ở ngưỡng tuổi về già, bộ não sẽ có những thay đổi gì và cần làm gì để giúp đẩy lùi quá trình lão hóa não?

Trong các bộ phận cơ thể con người, não là bộ phận quan trọng nhất có cấu tạo phức tạp và cơ chế hoạt động tinh vi. Não người trưởng thành chỉ nặng trung bình từ 1,4 - 1,8kg, chiếm 80% thể tích hộp sọ. Tuy chỉ chiếm 2% khối lượng cơ thể nhưng não lại sử dụng đến 20% lượng oxy và 25% lượng đường glucose trong máu. Não người cũng là một kỳ quan đáng ngạc nhiên với khoảng 100 tỉ neuron thần kinh kết nối với nhau thông qua hàng tỉ khớp thần kinh.

Trong suốt cuộc đời chúng ta, bộ não thay đổi nhiều hơn bất kỳ bộ phận nào khác của cơ thể. Từ khi 3 tuần tuổi, não bộ đã được thiết lập. Khi chào đời, bộ não đã hình thành hơn 1 triệu kết nối thần kinh mỗi giây. Kích cỡ của não tăng gấp 4 lần trong thời kỳ trước tuổi đi học và đến 6 tuổi đạt 90% khối lượng não của người trưởng thành.

Đến tuổi vị thành niên, não cũng vẫn trong giai đoạn phát triển và đến độ tuổi 22, não bộ sẽ đạt đỉnh cao năng lực và chỉ kéo dài 5 năm sau đó. Não bắt đầu suy giảm từ khả năng lập kế hoạch, nhớ lại các sự kiện cũng như phối hợp các nhiệm vụ.

Khi 45-49 tuổi, nam giới, nữ giới mất 3,6% não và năng lực của não bộ, khả năng ghi nhớ, lập luận, nhận thức đều bắt đầu suy yếu.

Thời kỳ tuổi già

Tuổi 65-69, não bộ mất khoảng 7,4% tế bào não ở cả nam và nữ. Tuy nhiên, biểu hiện cảm xúc có thể vẫn được lưu giữ dưới sự kiểm soát nhờ vào hạch nhân trong bộ não. 80 tuổi, não mất đi một phần trọng lượng nhỏ khoảng vài gram, nhưng chủ yếu là nước.

Hiện tượng co rút não bắt đầu xuất hiện khiến khả năng nhận thức trở nên tồi tệ, khả năng nói, định hướng không gian kém. Cấu trúc nằm trong thùy thái dương của não teo lại, đó chính là lý do người cao tuổi thường đãng trí, mất tập trung. Những thay đổi xảy ra trong quá trình lão hóa não bao gồm:

Khối lượng não: Sự thu hẹp ở thùy trán và vùng hippocampus - vùng có chức năng nhận thức cao và mã hóa những ký ức mới - bắt đầu xảy ra trong độ tuổi từ 60-70 tuổi.

Mật độ lõi: kết nối giảm góp phần làm chậm quá trình nhận thức.

Chất trắng: bao gồm các sợi thần kinh myelin hóa được đưa vào các vùng mang tín hiệu thần kinh giữa các tế bào não. Myelin co lại theo độ tuổi và làm giảm chức năng nhận thức.

Các nhà nghiên cứu cho rằng khi cơ thể già đi, não cũng tạo ra ít chất hóa học hơn - đó là sự suy giảm dopamin, acetylcholin, serotonin và hoạt tính norepinephrin đóng vai trò trong suy giảm trí nhớ. Các nhà nghiên cứu có thể khám phá ra cơ sở thần kinh của sự suy giảm nhận thức.

Cấy tế bào gốc vào não làm tăng 12 năm tuổi thọ.Các nhà nghiên cứu tại Đại học Y khoa Albert Einstein ở New York, Mỹ đã cấy ghép tế bào gốc thần kinh mới vào não và ngăn chặn được sự lão hóa ở những con chuột già, giữ cho chúng khỏe mạnh về tinh thần trong nhiều tháng, kéo dài tuổi thọ cho chúng khoảng 10-15% so với những con chuột bình thường. Nghiên cứu này được coi là một bước đột phá lớn của y học trong việc làm chậm quá trình lão hóa.

Khi tuổi cao, não bộ mất khoảng 7,4% tế bào cảm xúc có thể vẫn lưu giữ dưới sự kiểm soát nhờ vào hạnh nhân trong bộ não.

Tập thể dục thường xuyên: Các nhà khoa học khuyên rằng tập thể dục với cường độ vừa phải ít nhất 45 phút mỗi ngày trong tuần giúp tăng cường trí não ở những người từ 50 tuổi trở lên. Khiêu vũ cũng cho thấy rất hiệu quả trong việc chống lão hóa.

Chơi một loại nhạc cụ: Khoa y tế Baycrest ở Toronto, Canada cho biết việc chơi một loại nhạc cụ giúp người cao tuổi tránh được sự suy giảm nhận thức vì nó làm thay đổi sóng não.

Chế độ ăn uống lành mạnh: Chế độ ăn Địa Trung Hải gồm nhiều trái cây, rau xanh, đậu, các loại hạt, cá và dầu oliu giúp tăng cường kích thước não. Các nhà khoa học Trường Đại học Columbia, New York, Mỹ đã khảo sát 674 người tuổi trung bình là 80 được phân thành 2 nhóm: Nhóm 1 tuân thủ chế độ ăn Địa Trung Hải; nhóm 2 không theo chế độ này để kiểm chứng. Kết quả chụp ảnh quét não ở nhóm 1 cho thấy kích thước não trung bình lớn hơn 13,1mm, trong đó kích thước chất xám lớn hơn 5mm và chất trắng lớn hơn 6,41mm so với nhóm 2.

Theo các nhà khoa học, sự khác biệt về kích thước này có thể tương ứng với khoảng thời gian 5 năm của quá trình lão hóa.