Nguyên nhân gây bệnh
Động mạch cảnh có kích thước khá lớn, nằm ở cổ. Gồm có động mạch cảnh trái và động mạch cảnh phải mà ta có thể sờ thấy được nhịp đập của chúng ở hai bên cổ. Động mạch cảnh có chức năng đưa máu từ tim lên nuôi dưỡng não. Hẹp động mạch cảnh là do các mảng xơ vữa bám lên thành động mạch, tại chỗ động mạch cảnh bị hẹp, các mảng xơ vữa và máu đông có thể gây tắc tại chỗ, hoặc tự vỡ ra tạo thành các mảnh nhỏ trôi theo dòng máu đến lấp một nhánh động mạch nào đó trong não, gây nên hoại tử một vùng não tương ứng do nhánh động mạch đó nuôi dưỡng.
Nguyên nhân thông thường nhất của hẹp động mạch cảnh là xơ vữa động mạch. Quá trình xơ vữa mạch máu cho đến nay vẫn được hiểu là một quá trình diễn tiến sinh lý theo tuổi và vẫn không rõ nguyên nhân. Tuy nhiên, người ta nhận thấy có những yếu tố nguy cơ có liên quan đến sự hình thành và phát triển xơ vữa động mạch cảnh, đó là: Thường chỉ gặp sau 50 tuổi, càng lớn tuổi thì nguy cơ hẹp động mạch cảnh càng tăng; tăng huyết áp; rối loạn lipit máu; hút thuốc lá; bệnh đái tháo đường. Ngoài ra, béo phì, lối sống ít vận động, nhiều stress, cũng là những yếu tố nguy cơ hẹp động mạch cảnh.
 |
| Các bác sĩ Bệnh viện Bình Dân TPHCM đang phẫu thuật cho bệnh nhân bị hẹp động mạch cảnh. |
Biểu hiện và cách phòng ngừa
Hẹp động mạch cảnh không triệu chứng. Bệnh được phát hiện khi khám tổng quát hoặc khám vì một bệnh lý khác (tim mạch, tuyến giáp...). Hẹp động mạch cảnh có triệu chứng biểu hiện của thiếu máu não thoáng qua hay nặng hơn là tai biến mạch máu não với các triệu chứng như sau: Yếu hoặc liệt chân tay; mờ hoặc mù một mắt, thường thoáng qua (vài giây, vài phút, vài giờ) sau đó thấy lại bình thường, rối loạn giọng nói như khó nói hoặc không nói được.
Các triệu chứng này thường xảy ra đột ngột. Có bệnh nhân chỉ bị một triệu chứng, ngược lại có bệnh nhân bị nhiều triệu chứng cùng lúc. Nếu tự phục hồi hoàn toàn trước 24 giờ, gọi là thiếu máu não thoáng qua, còn nếu tồn tại hơn 24 giờ và thường là nhiều tháng, nhiều năm gọi là tai biến mạch máu não thực sự.
Không có thuốc làm giảm tình trạng hẹp động mạch cảnh, mà chỉ có thuốc phòng ngừa sự hình thành cục máu tại vị trị hẹp động mạch cảnh với mục đích đề phòng tai biến mạch máu não trên bệnh nhân mắc chứng hẹp động mạch cảnh. Điều trị phẫu thuật: Mục tiêu của phẫu thuật là lấy bỏ mảng xơ vữa nhằm giảm nguy cơ tai biến mạch máu não.
Để phòng ngừa bệnh hẹp động mạch cảnh phải cố gắng giảm và loại bỏ các yếu tố nguy cơ như điều trị tốt bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipit máu, bỏ thuốc lá, tránh béo phì. Đồng thời, nên sống gần gũi thiên nhiên, vận động nhiều, tập thể dục đều đặn... Đối với những người đã bị hẹp động mạch cảnh thì những biện pháp này giúp cho bệnh nhân không nặng thêm, còn đối với người chưa mắc bệnh sẽ giảm nguy cơ mắc bệnh.
ThS.BS Nguyễn Ngọc Bình (Phó trưởng phòng Chỉ đạo tuyến - Nghiên cứu Khoa học, Bệnh viện Bình Dân TPHCM)