Đông y cho rằng: "Khi mụn mọc đầy miệng gọi là khẩu mi, nếu có nốt nhỏ màu trắng mọc ở hàm trên gọi là thất tinh sương. Bệnh không ngoài ở tâm, vị và phế, vì ba kinh này bị nhiệt nung nấu".
 |
| Ảnh minh họa. |
Nguyên nhân sinh bệnh: Chứng tâm vị (tim và dạ dày) hỏa thịnh là do hỏa nhiệt nung nấu ở hai tạng này làm cho sự vận hóa mất bình thường, phần nhiều do vị khí không giáng xuống, hỏa tà ngày càng tăng lên, phần nhiều do ăn thức ăn cay nóng, uống nhiều rượu, bia hoặc do tà khí uất kết lâu ngày hóa hỏa. Hoặc do tình chí uất kết lâu ngày, hỏa phát từ tâm, phối hợp với hỏa sẵn có ở vị kết hợp với nhau mà sinh bệnh.
Triệu chứng lâm sàng: Tâm (tim) phiền cồn cào, vị quản đau rát, có khi nôn ra huyết, miệng lưỡi lở loét, hoặc có nhiều mụn nhọt, chảy máu chân răng, chân răng sưng đau, miệng hôi, khát nước, thích uống nước mát, mặt đỏ, đại tiện táo bón, nước tiểu vàng, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch hoạt sác.
Cơ chế bệnh: Tâm với vị một thuộc tạng, một thuộc phủ nhưng về sinh lý có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, nên khi sinh bệnh cũng ảnh hưởng lẫn nhau. Chứng tâm vị hỏa thịnh có nghĩa là tâm và vị đều mắc bệnh. Tâm chủ huyết, vị chủ giáng, khi tâm vị hỏa nhiệt quá thịnh, mạch lạc bị tổn thương, huyết trong tâm bị hỏa bức bách phải đi càn, làm vị khí nghịch lên mà nôn ra huyết. Chứng tâm vị hỏa thịnh thường do khí lục dâm bị uất hóa hỏa ở bên trong truyền vào tâm vị mà sinh bệnh. Khi điều trị phải thanh vị nhiệt, tả tâm hỏa.
Phương pháp điều trị:
+ Do tâm vị hỏa thịnh sinh chứng thổ huyết. Triệu chứng: Bệnh nhân nôn ra huyết nhưng không có tổn thương ở vùng phế vị, huyết nôn ra có màu tươi, hoặc tía xám kèm theo thức ăn. Điều trị: Thanh nhiệt tả hỏa ở tâm vị. Bài thuốc: Tả tâm thang và bài thập hội tán: Đại hoàng 12g, hoàng liên 8g, hoàng cầm 6g, đại kế 12g, tiểu kế 10g, hà diệp 10g, trắc bá diệp 12g, đan bì 10g, bạch mao căn 10g, thiên thảo căn 10g, chi tử 8g, tung lư bì 10g. Cách dùng: Ngày uống một thang sắc uống 3 lần trong ngày.
+ Do tâm vị hỏa thịnh sinh chứng mụn nhọt ở miệng lưỡi. Triệu chứng: Miệng lưỡi mọc mụn có màu đỏ, hoặc loét từng đám, chân răng sưng đau làm trở ngại việc ăn uống. Bài thuốc: Thanh vị tán kết hợp bài tê giác địa hoàng thang: Đương quy 12g, sinh địa 16g, đan bì 6g, hoàng liên 6g, thăng ma 8g, tê giác (thay bằng sừng trâu) 12g, bạch thược 8g. Ngày uống một thang, sắc uống 3 lần trong ngày.
TTND.BS cao cấp Nguyễn xuân Hướng