Sự thật kinh hoàng về rau ngót xoăn lá

Rau ngót, khổ qua gần như là loại rau xanh, thực phẩm trồng và sử dụng quanh năm. Trước đây, chỉ có các loại rau muống, giá đỗ, rau bí, cải, xà lách...mới nằm trong danh mục lo ngại của người dân thì nay ngay cả rau ngót cũng “dính” thuốc bảo vệ thực vật.

Thực tế, rau ngót là thực vật rất dễ trồng nhưng trong quá trình phát triển dễ bị một số bệnh tấn công gây rệp trắng, khô vằn. Chính vì vậy, để rau ngót sinh trưởng tốt, đồng thời làm ngắn thời gian thu hoạch, người trồng không ngần ngại 'tắm' thuốc trừ sâu, thuốc kích thích cho rau ngót. Đấy là chưa kể, nhiều nguồn đất trồng, nước tưới rau ngót bị ô nhiễm nặng.

Việc sử dụng thường xuyên các loại rau quả có chứa dư lượng thuốc trừ sâu, hóa học tiêu biểu như rau ngót, theo các chuyên gia có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe người tiêu dùng như: Ngộ độc mãn tính, tác động đến hệ thần kinh…

Thời gian gần đây, tại cổng chợ căn cứ 26 (quận Gò Vấp, TPHCM), những tấm nilon được trải sơ sài xuống nền đường để xếp rau. Riêng hàng rau ngót quầy nào cũng bán loại rau ngót xoắn lá, lá dầy, xanh đen.

Chị Phạm Thị Hằng (quê Nam Định) chủ một hàng bán rau ngót, mời chào: “Rau ngót hàng em lá xoăn, già thế này không bị phun thuốc đâu! Em trồng nhà vườn ở quận 12, huyện Bình Chánh”. Phía trong chợ căn cứ 26 cũng bạt ngàn rau ngót lá vừa nhỏ vừa xoăn, hàng nào cũng giới thiệu rau vườn chính hiệu, 10.000 đồng chỉ được vài cọng rau. Bà Nguyễn Ngọc Thúy (ngụ tại chợ căn cứ 26) phàn nàn: “Hôm qua tôi nấu canh rau ngót lá xoăn, cũng giới thiệu là rau vườn nhà, khi nấu xong nước canh đen ngòm, cả nhà không ai dám ăn”.

PGS.TS Huỳnh Thanh Hùng, Trưởng Bộ môn Nông hóa Thổ nhưỡng, trường Đại học Nông Lâm TPHCM cho rằng, đừng tưởng rau ngót lá xoăn là không bị phun thuốc bảo vệ thực vật (BVTV). Rau ngót là loại thực vật dễ trồng, kháng bệnh tốt. Tuy nhiên, trong quá trình chăm bón một số bệnh tấn công gây khô vằn, rệp trắng. Nếu áp dụng đúng kỹ thuật chăm sóc theo hướng sinh học bền vững, không quá lạm dụng thuốc hóa học thì rau ngót là cây mang lại giá trị dinh dưỡng, kinh tế cao. Khi lá rau đã xoăn do virus dù có phun thuốc diệt sạch rầy lá vẫn xoăn.

Mặt khác, việc phun thuốc BVTV phòng bệnh quá liều cũng gây xoăn lá. Nước canh rau ngót màu đen có thể rau còn tồn dư thuốc BVTV, bón phân hóa học quá nhiều, nguồn đất trồng, nước tưới rau không đảm bảo vệ sinh, nước kênh mương bị ô nhiễm kim loại nặng như chì, thủy ngân, asen, mangan... đều có thể nhiễm vào lá.

Cũng theo PGS.TS Huỳnh Thanh Hùng, các tiêu chí xác định rau an toàn là không nhiễm dư lượng thuốc BVTV, nitrat (do bón nhiều lân đạm), kim loại nặng (do nguồn tưới, đất trồng) và không có dư lượng vi sinh bám trên rau. Tuy nhiên, rau chứa kim loại nặng, dư lượng thuốc BVTV bằng mắt thường không thể phát hiện. Dư lượng nitrat có thể nhận biết như lá rau dày, xanh đậm hơn bình thường. Loại rau này rất mẫn cảm với thuốc diệt cỏ, ở nồng độ cao cũng làm cho lá xoăn lại.

Bà Nguyễn Thị Hòa, phụ trách Trạm Dịch vụ bảo vệ thực vật quận Bình Thạnh cũng cho rằng, có những loại thuốc BVTV nồng độ mạnh dạng nhũ dầu, khi phun quá liều cũng khiến lá rau cứng và xoăn lại, nhìn như rau già, đánh lừa người dùng. Ngoài ra, cây rau thiếu một vi lượng nào đó cũng làm cho lá xoăn, nhưng là xoăn nhẹ hơn do bị bệnh.

Chỉ có một số thuốc BVTV sử dụng được cho rau xanh có quy định bằng vạch màu xanh lá hoặc xanh dương đậm dưới nhãn chai/gói, thời gian cách ly ngắn, phân hủy nhanh, ít độc hại, nhưng nồng độ thuốc nhẹ nên hiệu quả lại không cao. Loại thuốc có vạch vàng dưới nhãn chai không được sử dụng cho rau xanh vì nó quá độc, yêu cầu thời gian cách ly dài, lượng tồn dư thuốc trong rau quá lớn. Song thực tế người trồng rau thấy loại sử dụng hiệu quả nhanh, mạnh là dùng, mà không lường được hậu quả gây độc hại sức khoẻ.

Người trồng lại có xu hướng tăng liều sử dụng, ví dụ như 1 gói thuốc yêu cầu pha 8 lít nước, nhưng chỉ pha 4 lít, pha tổng hợp nhiều loại thuốc BVTV với nhau phun cho rau, như vậy thuốc dễ triệt tiêu lẫn nhau và bị quá liều. Mặt khác, đa số nhà vườn bón phân hóa học thúc rau củ quả nhanh thu hoạch, làm dư thừa lượng nitrat trong rau. “Có lần chúng tôi thử nghiệm phát hiện nhiều loại rau có lượng nitrat gấp hàng trăm lần mức cho phép. Khi ăn nhiều rau có hàm lượng nitrat cao triệu chứng dễ thấy là gây khó thở”, bà Nguyễn Thị Hòa cho hay.

Theo nông dân trồng rau lâu năm, rau ngót “tắm” thuốc trừ sâu thường có cảm quan khá đẹp với lá xanh mượt, màu đậm, cành và lá đều to, dài. Tuy nhiên, khi bảo quản trong tủ lạnh, chỉ sau một hôm cành sẽ rụng hết lá (dù lá vẫn tươi nguyên) và đặc biệt lúc nấu canh, nếu là rau ngót bẩn, màu nước canh sẽ chuyển sang vẩn đục, nhiều nhớt và nổi váng xung quanh thành nồi. Nếu là rau ngót an toàn, màu xanh của lá sẽ nhạt hơn, cành và lá nhỏ hơn và cảm quan xấu: rau mọc không đều lá, có một vài lá bị muội (sâu đục lá).

Lá rau ngót: Bạn nên chọn rau ngót có lá mỏng nhưng cứng. Tuyệt đối không nên mua lá rau ngót dầy mềm, hoặc lá xoăn lại, bất thường. Đó có thể là rau ngót có phun thuốc bảo vệ thực vật.

Màu sắc: Rau ngót ngon và sạch có màu xanh lá mạ, rau mọc không được đều lá, có một vài lá bị sâu đục. Trong khi đó, bạn nên tránh mua rau ngót có màu xanh sẫm, lá quá non, đều nhau, không có lá nào bị sâu đục lá.

Màu nước rau ngót: Với rau ngót tươi ngon, khi nấu canh, màu nước xanh nhạt và trong, không có màu sắc bất thường. Trong khi đó, nếu nước canh rau ngót trở thành màu đen ngòm hoặc bị vẩn đục, có nhiều nhớt, nổi váng xung quanh thành nồi thì tuyệt đối không nên ăn vì đó là rau ngót dư thuốc trừ sâu.

Mùi vị: Khi chế biến, rau ngót có mùi vị đặc trưng riêng. Nếu có vị ngai ngái, quá nồng xen lẫn mùi hắc thì đấy là rau ngót đã bị nhiễm chất độc hại, tuyệt đối không được sử dụng.

Lưu ý:

Theo khuyến cáo của nhiều chuyên gia, mùa rau ngót thường bắt đầu từ tháng 7 và kéo dài sang tháng 3 của năm sau. Để mua được rau ngót an toàn, bạn nên mua đúng mùa rau, tránh mua trái vụ.

Nên mua rau ngót ở những địa chỉ uy tín như: Cửa hàng bán rau sạch, siêu thị... Tránh mua ở những quán hàng rong, vỉa hè không đảm bảo an toàn.

Rau ngót cần rửa sạch nhiều lần nước, ngâm nước muối khoảng 15 - 20 phút để hạn chế chất độc hại rồi mới được chế biến như bình thường. Nên đun nấu kỹ để hạn chế những tác động của lá rau ngót có chứa chất độc hại.