12 con giáp ở Ấn Độ có nhiều nét tương đồng với Trung Quốc, trong đó Ấn Độ dùng sư tử thay hổ và Garuda (chim thần) thay gà. Theo quan niệm của người dân Ấn Độ, 12 con giáp là vật cưỡi của 12 vị thần.
Ở Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan, Campuchia, Myanmar, Việt Nam ở châu Á và Mexico ở châu Mỹ đều có văn hóa con giáp. Các con giáp của Nhật và Hàn giống Trung Quốc.
Ở Trung Quốc, 12 con giáp như sau: Chuột, trâu, hổ, thỏ, rồng, rắn, ngựa, dê, khỉ, gà, lợn. Tại Việt Nam, Mèo đứng vị trí thứ 4, thay cho con thỏ của Trung Quốc: Tý, sửu, dần, mão, thìn, tỵ, ngọ, mùi, thân, dậu, tuất, hợi (Chuột, trâu, hổ, mèo, rồng, rắn, ngựa, dê, khỉ, gà, lợn). Có giả thuyết lý giải sự khác biệt giữa con giáp mèo và thỏ ở VN và Trung Quốc như sau: Có thể giai đoạn hình thành quan niệm 12 con giáp ở VN chưa có thỏ, hoặc khi đã có thỏ nhưng người Việt thích mèo hơn thò vì mèo được coi là ‘Tiểu hổ’. Cũng có ý kiến lý giải rằng, khi văn hóa 12 con giáp từ Trung Quốc du nhập vào Việt Nam, năm con thỏ được đọc là ‘Mão thố niên’ (mao-tu-nian), người Việt đọc Mão thành mèo nên sử dụng con mèo thay cho thỏ.
Trong khi đó, Myanmar chỉ có 8 con giáp và tương ứng với thời gian từ thứ 2 đến Chủ nhật theo ngày sinh. Cụ thể: Thứ 2 (Hổ), Thư 3 (Sư Tử), Thứ tư (Sáng là Voi 2 ngà, Chiều là Voi không ngà), Thứ 5 (Chuột nhà), Thứ 6 (Chuột lang), Thứ Bảy (Rồng), Chủ Nhật (Kim sí điểu - Chim thần).
Ở Thái Lan, con giáp bắt đầu bằng rắn, ngựa, cừu, khỉ, gà trống, chó, lợn, chuột, bò, hổ, thỏ và Naga (Rồng - đầu rồng, thân rắn). Ở Thái Lan, Naga được gọi là Long tộc.
12 con giáp là 12 địa chi có thể ghi lại giờ, ngày và tháng. Còn ở châu Âu không có 12 con giáp nhưng lại có 12 chòm sao, đại diện khoảng thời gian sinh ra tương ứng của mỗi người.
Truyền thuyết về việc không có mèo trong danh sách 12 con giáp ở Trung Quốc
Theo truyền thuyết ở Trung Quốc, Ngọc Hoàng là người đã đặt tên cho tất cả loài vật và muốn tổ chức cuộc đua nhằm mục đích chọn ra 12 con vật xứng đáng làm đại diện cho mỗi năm, giúp Ngọc Hoàng cai quản hạ giới.
Khi đó, mèo và chuột là đôi bạn hàng xóm thân thiết, cả 2 cùng muốn đi báo danh. Mèo rủ chuột dậy sớm tham gia nhưng lo ngại mình có tính hay ngủ quên. Chuột nói mèo yên tâm mà ngủ, chuột sẽ gọi dậy để cả 2 cùng đi báo danh.
Tuy nhiên, sáng hôm sau, chuột lại lén lút đi 1 mình. Khi gần tới đích, có 1 con sông lớn, chuột nhờ trâu, hổ và ngựa giúp đưa qua sông. Hổ và ngựa không giúp, còn trâu tốt bụng cho chuột ngồi trên lưng.
Khi chuột cùng trâu dẫn đầu và về tới sát vạch đích, lòng tham trong chuột nổi lên, chú ta nhảy qua vạch đích để giành lấy vị trí về nhất, đứng đầu 12 con giáp.
Chuột nhảy qua vạch đích trước trâu. Ảnh: Chinese Fairy Tales
Sau khi thắng vị trí đầu bảng, chuột về nhà rồi mới gọi mèo dậy và khoe khoang thành tích. Mèo nghe xong vô cùng tức giận, nên giơ nanh đuổi bắt chuột.
Câu chuyện lý giải vì sao có chuyện chuột đứng đầu 12 con giáp và mèo luôn luôn bị chuột đuổi bắt.