Dịch virus corona: Găm hàng, nâng giá khẩu trang có thể bị xử lý hình sự?

Tại buổi họp báo thông tin về dịch bệnh do virus corona chiều ngày 31/1, Bộ Y tế cho biết, báo cáo của hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm Bộ Y tế, đến 11 giờ ngày 31/1/2020, trên thế giới đã có 9.832 người mắc bệnh viêm đường hô hấp do chủng mới của virus Corona (nCoV), với 213 người tử vong (100% trường hợp tử vong đều ở Trung Quốc). Hiện dịch do nCoV đã lan ra 22 quốc gia, vùng lãnh thổ (bên ngoài lục địa Trung Quốc).

Mới đây, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) chính thức công bố tình trạng "khẩn cấp toàn cầu" về virus corona. WHO đánh giá nguy cơ của virus corona là "rất cao" ở Trung Quốc, "cao" ở cấp khu vực, và "cao" ở cấp toàn cầu.

Trước tình hình diễn biến phức tạp, hiện nay, trang thiết bị phòng chống dịch gồm có các nhóm như: khẩu trang, găng tay, kính…được người dân đặc biệt quan tâm để phòng dịch. Tuy nhiên, tại một số cơ sở kinh doanh khẩu trang y tế đã xuất hiện tình trạng găm hàng, không niêm yết giá bán, thậm chí còn có tình trạng “thổi giá” khẩu trang lên cao.

Ngày 31/1, lực lượng quản lý thị trường Hà Nội phát hiện một số cơ sở kinh doanh khẩu trang y tế trên phố Nguyễn Huy Tưởng, quận Thanh Xuân (Hà Nội) có dấu hiệu găm hàng, không niêm yết giá bán.

Tại nhiều cơ sở kinh doanh khẩu trang y tế trên địa bàn TP Hà Nội có dấu hiệu thổi giá khẩu trang lên hàng chục lần. Cụ thể một số nhà thuốc trên phố Phương Mai (gần Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương), một hộp khẩu trang y tế (loại 50 chiếc màu xanh) được bán với giá từ 200.000 - 300.000 đồng (trước đây là 35.000 đồng). Khẩu trang 3M được bán với giá 80.000 đồng/chiếc (trước đó loại này chỉ bán với giá 12 - 15.000 đồng/chiếc).

Tại cuộc họp Ban Chỉ đạo điều hành giá chiều 31/1, nói về giá khẩu trang và nước sát trùng, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch-Tài chính (Bộ Y tế) Lê Thành Công cho biết nhu cầu đang tăng đột biến. Cả nước có 46 đơn vị sản xuất khẩu trang nhưng nguyên liệu phụ thuộc phía Trung Quốc và bị động kế hoạch sản xuất do sát Tết Nguyên đán. Vừa qua, có đơn vị ở Trung Quốc đề nghị nhập khẩu khẩu trang từ Việt Nam. Đồng thời cho biết, các đơn vị sản xuất trong nước cũng đang tìm nguyên liệu mới từ châu Âu, các quốc gia khác để nhập khẩu, sản xuất. Về dung dịch sát khuẩn, chủ yếu dùng trong đơn vị y tế qua đấu thầu mua sắm, giờ mỗi gia đình mua thì việc đáp ứng sẽ khó khăn.

Cục trưởng Cục Quản lý giá Nguyễn Anh Tuấn cho biết, khẩu trang không nằm trong diện bình ổn, quản lý giá nhưng theo Nghị định số 109/2013/NĐ-CP ngày 24/9/2013 thì mặt hàng này phải niêm yết giá.

“Không niêm yết cũng bị xử phạt và niêm yết mà tăng giá bán thì sẽ phạt nặng hơn từ 10-15 triệu đồng và bồi hoàn tiền cho người tiêu dùng. Nghị định 109 quy định thanh tra tài chính, quản lý thị trường thực hiện kiểm tra, xử phạt”, ông Tuấn nói.

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải thông tin thêm: “Điều 10, Luật Giá cấm tổ chức, cá nhân kinh doanh lợi dụng thiên tai, địch hoạ để kinh doanh hàng hóa trục lợi. Nghị định số 185 của Chính phủ quy định về xử phạt hành chính cũng quy định mức xử lý với hàng (khẩu trang) giả, kém chất lượng. Điều 196 Bộ luật Hình sự quy định việc găm hàng làm khan hiếm hàng hóa khi thiên tai, địch hoạ sẽ bị phạt từ 30-300 triệu và phạt tù tới 3 năm”. Đồng thời khẳng định, Quản lý thị trường sẽ thực hiện theo các quy định hiện hành khi kiểm tra, xử lý các hành vi này.

Trao đổi với PV Kiến Thức, Luật sư Đặng Văn Cường, Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho biết, theo Nghị định 177/2013/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Giá, khẩu trang y tế không thuộc danh mục mặt hàng bình ổn giá hoặc thuộc danh mục hàng hóa được nhà nước định giá. Khoản 1 điều 11 Luật Giá quy định các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh được tự định giá hàng hóa, dịch vụ do mình sản xuất, kinh doanh, trừ hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục hàng hóa, dịch vụ do nhà nước định giá và phải thực hiện niêm yết giá và bán theo giá niêm yết theo quy định.

Đối với hành vi kinh doanh hàng nhái, hàng giả là khẩu trang y tế sẽ bị xử lý theo các quy định tại Nghị định số 185/2013/NĐ-CP được sửa đổi bổ sung bởi Nghị định số 124/2015/NĐ-CP ngày 19/11/2015 của Chính phủ. Theo đó, hành vi kinh doanh khẩu trang y tế không bảo đảm chất lượng theo tiêu chuẩn của Bộ Khoa học và Công nghệ (TCVN 8389:2010 Khẩu trang y tế), tổ chức, cá nhân sẽ bị xử lý theo quy định tại Nghị định số 119/2017/NĐ-CP ngày 1/11/2017 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng sản phẩm, hàng hoá, mức phạt có thể lên đến 10.000.000 đồng.

Mặc dù pháp luật không quy định về bình ổn giá khẩu trang y tế, cồn rửa tay. Tuy nhiên, đây cũng là một loại hàng hóa phải thực hiện hoạt động kinh doanh theo đúng quy định của pháp luật. Trong bối cảnh hiện nay, nếu Chính phủ và các cơ quan chức năng có văn bản yêu cầu bình ổn giá đối với các mặt hàng đặc biệt này để đảm bảo phòng chống dịch bệnh mà các cơ sở kinh doanh cố tình vi phạm thì sẽ được xác định là hành vi vi phạm pháp luật và sẽ bị áp dụng chế tài hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.

“Hành vi đẩy giá khẩu trang lên cao hay găm hàng khi dịch bệnh đang hoành hành có thể bị xử lý hành chính theo Nghị định 185/2013/NĐ-CP về vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng”, luật sư Đặng Văn Cường nói.

Luật sư Đặng Văn Cường cho rằng, người nào có hành vi lợi dụng tình hình khan hiếm hàng hóa để mua vét, mua gom hàng hóa nhằm bán lại thu lợi bất chính khi thị trường có biến động về cung cầu, giá cả hàng hóa do thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh, chiến tranh hoặc diễn biến bất thường khác sẽ bị xử phạt hành chính từ 5.000.000 đến 10.000.000 đồng.

Ngoài ra, người nào có hành vi đầu cơ gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới cộng đồng, đến việc phòng ngừa dịch bệnh sẽ bị xử lý hình sự về tội đầu cơ, theo điều 196 Bộ Luật Hình sự năm 2015.

Người nào lợi dụng tình hình khan hiếm hoặc tạo ra sự khan hiếm giả tạo trong tình hình thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh hoặc tình hình khó khăn về kinh tế mua vét hàng hóa thuộc danh mục mặt hàng bình ổn giá, hoặc thuộc danh mục hàng hóa được Nhà nước định giá nhằm bán lại để thu lợi bất chính thì bị phạt tiền từ 30 đến 300 triệu đồng hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.

Người phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau bị phạt tiền từ 300 triệu đồng đến 1,5 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 3 đến 7 năm: Có tổ chức; lợi dụng chức vụ, quyền hạn; lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức; hàng hóa trị giá từ 1,5 đến 3 tỷ đồng; thu lợi bất chính từ 500 triệu đồng đến dưới một tỷ đồng; gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.

Người phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau bị phạt tiền từ 1,5 đến 5 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 7 đến 15 năm: Hàng hóa trị giá 3 tỷ đồng trở lên; thu lợi bất chính một tỷ đồng trở lên; tái phạm nguy hiểm. Pháp nhân thương mại phạm tội quy định tại điều này có thể bị xử phạt từ 300 triệu đồng đến 9 tỷ đồng...

Theo các thông tin mà báo chí và mạng xã hội phản ánh trong những ngày qua thì rất nhiều hiệu thuốc đã tự nâng giá bán khẩu trang y tế khiến cho nhiều người bức xúc, gây thiệt hại nặng nề đến quyền và lợi ích hợp pháp của nhiều công dân. Bởi vậy, chính quyền nhiều địa phương đã có chỉ đạo kiểm tra, xem xét, xử lý các trường hợp vi phạm. Lực lượng Quản lý thị trường, chính quyền địa phương, cảnh sát kinh tế, tổ chức liên ngành cần tổ chức kiểm tra các hiệu thuốc, các cơ sở dịch vụ y tế để kịp thời phát hiện các trường hợp bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thiết bị, dụng cụ y tế, các loại hàng không rõ nguồn gốc, không niêm yết bảng giá, bán không đúng giá đã công bố... và các hành vi vi phạm khác trong lĩnh vực kinh doanh. Trong trường hợp có mức độ vi phạm nghiêm trọng gây ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự, an toàn xã hội thì không chỉ xử phạt hành chính mà còn có thể xem xét xử lý hình sự theo quy định pháp luật.