Vì sao Quỹ Phát triển đất chưa phát huy hiệu quả?

Nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, việc tạo ra quỹ đất sạch để thực hiện các dự án đầu tư rất quan trọng. Tỉnh đã thành lập Quỹ Phát triển đất (PTĐ) tỉnh Hải Dương. Tuy nhiên, sau hơn một năm thành lập Quỹ PTĐ vẫn chưa đi vào hoạt động.

Theo quy định của Luật Đất đai năm 2013 và các văn bản hướng dẫn thi hành, việc bồi thường, giải phóng mặt bằng (GPMB) và tạo quỹ đất theo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất thuộc trách nhiệm của địa phương. Do kinh phí GPMB lớn nên việc cân đối nguồn vốn ngân sách để thực hiện còn gặp nhiều khó khăn. Các dự án sản xuất, kinh doanh dịch vụ trên địa bàn tỉnh thực hiện theo cơ chế nhà đầu tư tự ứng vốn trước để GPMB, sau đó được trừ dần vào tiền thuê đất, tiền sử dụng đất phải nộp theo quy định. Mặt khác, nhiều nhà đầu tư gặp không ít khó khăn khi người dân yêu cầu phải thỏa thuận về giá bồi thường, GPMB. Thực tế này làm ảnh hưởng lớn đến tiến độ GPMB, hiệu quả đầu tư.

Nhằm khắc phục vướng mắc về kinh phí trong GPMB, tạo thuận lợi thu hút đầu tư, tháng 6.2021, UBND tỉnh đã quyết định thành lập Quỹ PTĐ tỉnh Hải Dương với vốn điều lệ 100 tỷ đồng.

Quỹ PTĐ của tỉnh thành lập được kỳ vọng sẽ tạo thuận lợi cho các địa phương chuẩn bị mặt bằng sạch để thu hút các nhà đầu tư bằng hình thức đấu giá quyền sử dụng đất, góp phần tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Nhà đầu tư sẽ giảm được một phần khó khăn, thực hiện dự án nhanh chóng, hiệu quả hơn. Kỳ vọng là vậy nhưng hơn 1 năm nay Quỹ PTĐ của tỉnh vẫn chưa phát huy hiệu quả.

Vướng mắc

Là đơn vị được ủy thác quản lý Quỹ PTĐ, đại diện Quỹ Đầu tư phát triển tỉnh cho biết đến nay đơn vị chưa nhận được văn bản đề nghị, hồ sơ dự án, phương án ứng vốn nào.

Qua tìm hiểu của phóng viên, Hải Dương chưa sử dụng Quỹ PTĐ để GPMB. Thực tế để triển khai hoạt động của Quỹ PTĐ còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc về cơ chế chính sách, quy định về hoàn vốn. Quỹ PTĐ được thành lập theo Quyết định số 40/2010/QĐ-TTg ngày 12.5.2010 của Thủ tướng Chính phủ. Nội dung của Quyết định số 40 căn cứ theo Nghị định số 69/2009/NĐ-CP ngày 13.8.2009 của Chính phủ quy định bổ sung về quy hoạch sử dụng đất, giá đất, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư; Luật Ngân sách nhà nước năm 2002 và Luật Đất đai năm 2003. Đến nay, Nghị định số 69 đã hết hiệu lực, Luật Đất đai năm 2003 và Luật Ngân sách nhà nước đã được thay thế, sửa đổi. Điều này gây khó khăn trong quá trình hoạt động của Quỹ PTĐ do căn cứ pháp lý không rõ ràng.

Về việc hoàn vốn ứng GPMB từ Quỹ PTĐ tỉnh cũng còn vướng mắc do Quyết định số 40/2010/QĐ-TTg đến nay không còn phù hợp với các quy định của Luật Đất đai năm 2013 và Luật Ngân sách nhà nước. Cụ thể, Quyết định số 40 quy định nguồn vốn hoàn ứng GPMB từ chủ đầu tư dự án, còn Luật Đất đai năm 2013 quy định nguồn vốn hoàn ứng từ ngân sách nhà nước. Đối với dự án đấu giá quyền sử dụng đất hoặc đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, Quyết định số 40 quy định nguồn vốn hoàn ứng GPMB từ tiền đấu giá quyền sử dụng đất hoặc tiền sử dụng đất thu thông qua đấu thầu trước khi nộp ngân sách nhà nước nhưng Luật Đất đai 2013 quy định nguồn vốn hoàn ứng từ ngân sách nhà nước.

Bên cạnh những vướng mắc về cơ chế, chính sách thì việc triển khai, xây dựng phương án GPMB tại các dự án cụ thể cũng gặp không ít khó khăn. Tháng 11.2021, Chủ tịch UBND tỉnh đã giao UBND TP Hải Dương tổ chức lập và trình thẩm định, phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất đối với khu phía bắc đường Phạm Ngũ Lão thuộc quy hoạch chi tiết xây dựng khu vực trung tâm phường Phạm Ngũ Lão (TP Hải Dương) làm cơ sở để tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất. Kinh phí thực hiện bồi thường, GPMB được bố trí từ Quỹ PTĐ của tỉnh. Sở Tài chính có trách nhiệm tham mưu UBND tỉnh bổ sung tăng nguồn kinh phí vào Quỹ PTĐ để GPMB dự án này và các dự án thực hiện đấu giá quyền sử dụng đất lựa chọn nhà đầu tư trong năm 2022.

Theo UBND TP Hải Dương, quy mô thực hiện GPMB dự án gần 10 ha, trong đó chủ yếu là đất của Công ty CP Sứ Hải Dương (8,15 ha). Quá trình rà soát còn nhiều vướng mắc về khu tái định cư, hạ tầng kỹ thuật khu tái định cư, nhiều hộ dân chưa đồng thuận. Các công trình của doanh nghiệp này được xây dựng từ lâu, nhiều nhà xưởng có diện tích lớn nhưng công ty không còn lưu trữ được hồ sơ thiết kế nên rất khó khăn khi đo đạc, dựng lại bản vẽ hiện trạng, bóc tách khối lượng.

Theo Sở Tài nguyên và Môi trường, hiện nay Trung tâm Phát triển quỹ đất đang quản lý 20 khu đất phi nông nghiệp với tổng diện tích hơn 17 ha. Sở đã và đang chủ động tham mưu cho tỉnh thực hiện đấu giá quyền sử dụng các khu đất thu hồi trên địa bàn tỉnh và các phương án xử lý cụ thể với từng khu đất, song quá trình rà soát ở nhiều khu đất gặp vướng mắc.