Tránh tổn thương tỳ vị
Đông y quan niệm rằng: "Hãn vi tâm dịch", ý nói mồ hôi là dịch của tâm. Bởi thế, khi mất mồ hôi, tâm dịch bị hao tổn thì cần phải ăn uống những món có công dụng thanh nhiệt, dưỡng âm như chè đậu đen, trà mạch môn, nước ép ngó sen, nước mơ, nước dâu, dưa hấu...
Ngoài việc thanh nhiệt giải thử và dưỡng âm, ăn uống trong lúc tiết trời nắng nóng cần tránh làm thương tổn tỳ vị. Nên chú ý dùng thêm các đồ có vị chua ngọt, cay thơm để nhằm mục đích khai vị, kích thích cảm giác thèm ăn như các loại canh chua nấu từ quả sấu, me, quả dọc, tai chua và dùng xen kẽ với các loại nước cam, nước chanh, nước mơ...
 |
| Nước chanh thanh nhiệt, bổ sung chất điện giải khi trời nắng nóng. |
Bớt vị đắng, tăng vị cay
Để bảo vệ nguyên khí, mùa nóng nên bớt vị đắng, tăng vị cay để dưỡng phế khí. Bởi vì Đông y cho rằng, căn cứ vào quy luật ngũ hành thì tâm thuộc hỏa, phế thuộc kim. Hỏa khắc kim, tâm hỏa quá thịnh sẽ khắc phạt phế kim, vị đắng vào tâm, vị cay vào phế, nếu ăn thêm một ít vị cay thì phế khí sẽ được trợ dương. Nếu ăn bớt vị đắng thì tâm hoả sẽ không quá vượng mà hại phế khí.
Theo Đông y, còn một quan điểm hết sức độc đáo, đó là "Xuân hạ dưỡng dương". Mùa hạ (mùa nóng) thời tiết nóng nực tuy phải dùng nhiều đồ ăn thức uống có tác dụng thanh nhiệt giải thử (nắng) nhưng vẫn cần lấy ôn ấm làm chính để trợ giúp khí dương. Bởi vì mùa hạ tuy dương khí vương thịnh bên ngoài, nhưng khí âm lại tiềm ẩn bên trong cơ thể.
Nếu không biết giữ gìn dương khí trong mùa hạ nắng nóng thì mùa đông sẽ mắc nhiều bệnh tật. Phải biết thuận ứng thiên thời để bồi bổ dương khí, trừ khử âm hàn, có như vậy mới là phòng bệnh triệt để.
Bởi vậy, trong lúc nắng nóng của tiết trời vào hạ, việc chọn dùng một số đồ ăn uống có tính ôn bổ cũng là rất cần thiết, đặc biệt đối với những người bệnh có bệnh mạn tính và thể chất vốn suy nhược do dương khí kém.
Cũng cần lưu ý, không vì thời tiết nóng bức mà nằm mình trần trên nền đất hoặc mặc quần áo ướt, điều này sẽ khí chúng ta dễ mắc bệnh. Nắng nóng khiến nhiều người rất thích uống nước đá lạnh, tuy nhiên, cần phải hạn chế vì dùng quá nhiều nước đá lạnh sẽ không tốt cho tỳ vị, dễ bị cảm...
Lương y Hoài Vũ (Hội Đông y Việt Nam)