Hàng chục năm qua, nhiều người đã truyền tai nhau việc dùng cây trinh nữ hoàng cung (TNHC) chế biến thuốc uống để phòng, trị bệnh khối u lành tính như u xơ tử cung, u nang buồng trứng, u vú ở nữ , u xơ tuyến tiền liệt ở nam giới hay các khối u ác tính như ung thư. Tuy nhiên, hoạt chất trong TNHC có tính năng ra sao, dùng như thế nào cho đúng... là điều mà không phải ai cũng hiểu rõ.
Nhiều băn khoăn về “loài cây có tên mỹ miều”
Bạn đọc Nguyễn Bảo Bình (Đất Đỏ, Bà Rịa – Vũng Tàu) gửi thư về chuyên mục Thuốc hay, băn khoăn: “Tôi nghe nhiều người nói về loài cây có tên thật mỹ miều: trinh nữ hoàng cung (TNHC) có thể ngăn ngừa u nang vú ở phụ nữ và u xơ tuyến tiền liệt ở nam. Xin hỏi công dụng của lá cây TNHC thế nào, có tác dụng phụ gì không?”.
Ông Nguyễn Hoàng Tùng (49 tuổi, ngụ Q.3, TP.HCM) lại băn khoăn về nhiều chế phẩm khác nhau trên thị trường: “Tôi được chẩn đoán có dấu hiệu phì đại tuyến tiền liệt, nhiều người khuyên dùng các sản phẩm bào chế từ cây TNHC. Dạo quanh các nhà thuốc, tôi thấy có khá nhiều chế phẩm, không biết nên dùng loại nào”.
“Bố tôi bị ung thư trực tràng. Nhiều người khuyên dùng phối hợp giữa xạ đen và TNHC, sắc uống. Tôi không biết nên phối hợp ra sao, liệu việc phối hợp này có ảnh hưởng xấu đến sức khỏe?” – anh Lê Ngọc Minh (25 tuỏi, Q.Cầu Giấy, TP.Hà Nội) thắc mắc.
Cần thận trọng khi tự chế biến
PGS. TSKH Trần Công Khánh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển cây thuốc dân tộc cổ truyền (CREDEP) khuyến cáo, việc tìm kiếm và tự chế biến cây TNHC làm thuốc cần chú ý tính chính xác để đảm bảo hiệu quả chữa bệnh. Bởi, trong quần thể những cây gọi là TNHC, nhưng cũng có sự không đồng nhất. Thậm chí, cùng là cây TNHC nhưng thổ nhưỡng, cách chăm sóc khác nhau... cây cũng sẽ có hoạt chất khác nhau. Vì thế, hiệu quả sử dụng cũng khác nhau.
Điều đáng nói, trên thị trường hiện nay có khá nhiều loại thực phẩm chức năng được cho là sản xuất từ cây TNHC. Người tiêu dùng như lạc vào ‘ma trận’ sản phẩm này với những quảng cáo lập lờ. Một số cơ sở sản xuất còn phối hợp TNHC với các dược liệu khác, nhưng không được nghiên cứu về tác dụng tương kỵ của các dược liệu này sẽ ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.
Sự đầu tư công phu của một nhà khoa học tâm huyết
TS-DS Nguyễn Thị Ngọc Trâm, người có nhiều năm nghiên cứu về cây TNHC cho biết: Từ năm 1990, bà đã tiến hành chọn giống cây TNHC do chính bà phát hiện và thu thập dựa trên cơ sở nghiên cứu đặc tính di truyền riêng biệt (ADN), đặc điểm hình thái thực vật và thành phần hóa học. Cây TNHC làm nguyên liệu sản xuất thuốc Crila, Crila Forte, TPCN Crilin và trà TNHC là một thứ mới của loài TNHC có ở Việt Nam với tên khoa học - “Trinh nữ crila” (Crinum latifolium L. var.crilae Tram & Khanh), họ Náng (Amaryllidaceae).
Sau khi chọn đúng giống TNHC có hoạt tính sinh học ngăn ngừa sự phát triển của tế bào khối u và kích thích hệ miễn dịch để làm nguyên liệu sản xuất thuốc. Bà đã chọn đất Long Thành – Đồng Nai để phát triển dược liệu, bởi chính nơi đây TS. Trâm đã tìm được cây TNHC có hoạt tính sinh học chữa trị bệnh ung bướu.
 |
| Vùng trồng TNHC đạt tiêu chuẩn GACP-WHO |
Vùng đất này có thành phần đất và khí hậu thích hợp với sự phát triển của cây, nằm cách xa đường giao thông lớn 1km và khu dân cư đông người, không gần các nhà máy, xí nghiệp, bệnh viện, khu nghĩa trang để tránh bị ô nhiễm. Cây TNHC được nuôi trồng, chăm sóc, nước tưới đạt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước ăn uống QCVN 01: 2009/BYT do Bộ Y tế ban hành. Phân bón là phân bò ăn cỏ tự nhiên đã được xử lý đạt tiêu chuẩn cho dược liệu.
Để diệt sâu, được chỉ định bắt sâu bằng tay hoặc dùng sản phẩm pheromon, chất này do GS. TSKH Nguyễn Công Hào thuộc Viện KHCN Việt Nam sản xuất. Chất này có mùi thơm giống chất được chiết xuất từ sâu cái, do đó sử dụng làm mồi nhử đặt vào bẫy để bắt sâu đực ngăn chặn sâu cái thụ tinh đẻ trứng, sinh sản sâu con. Máy làm cỏ do chính Công ty Thiên Dược tự thiết kế.
"Dược liệu TNHC được thu hái khi hàm lượng hoạt chất sinh học alcaloid trong lá đạt cao nhất và được rửa sạch với nước. Để đảm bảo các hoạt chất sinh học không bị mất đi khi sấy ở nhiệt độ cao, chúng tôi đã xây dựng quy trình phơi sấy với nhiệt độ thích hợp. Căn cứ vào kết quả thẩm định của các chuyên gia Bộ Y tế, ngày 20/05/2011 Cục Quản lý dược – BYT đã công nhận vùng trồng tại Long Thành – Đồng Nai của Công ty TNHH Thiên Dược đạt tiêu chuẩn “Thực hành tốt trồng trọt và thu hái cây thuốc” theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (GACP-WHO). Hiện nay vùng trồng dược liệu TNHC của công ty chúng tôi là vùng trồng dược liệu đầu tiên ở Việt Nam đạt GACP-WHO" - TS.Trâm chia sẻ
Thuốc từ cây TNHC “Trinh nữ Crila” đã được chứng minh hiệu quả
Từ cây TNHC đã được chọn lọc kỹ lưỡng, phát triển vùng nguyên liệu, các nhà khoa học đã bào chế thuốc Crila. Crila là kết quả nghiên cứu của 4 đề tài khoa học cấp bộ, 2 dự án sản xuất thử nghiệm cấp bộ và cấp nhà nước cộng với quá trình nghiên cứu nhiều năm ở nước ngoài của TS-DS Nguyễn Thị Ngọc Trâm cùng các cộng sự. Với đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ: “Đánh giá tác dụng điều trị phì đại lành tính tuyến tiền liệt bằng viên nang TNHC”, do GS-TS Trần Đức Thọ, Viện lão khoa, Bệnh viện Bạch Mai làm chủ nhiệm đề tài, cho thấy: sau 2 tháng dùng thuốc Crila nhóm bệnh nhân được nghiên cứu đạt hiệu quả khá và tốt là 89,18%. Hội đồng khoa học đã đánh giá kết quả nghiên cứu này là xuất sắc.
“Đánh giá hiệu quả và khả năng chấp nhận thuốc Crila trong điều trị bệnh u xơ nhẵn tử cung (u xơ tử cung)”, cũng là đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ do PGS-TS Vương Tiến Hòa, Bệnh viện Phụ sản trung ương làm chủ nhiệm. Kết quả cho thấy: thuốc có hiệu quả điều trị đối với bệnh nhân u xơ tử cung (đặc biệt là đối với u xơ tử cung có kích thước từ 6 cm trở xuống) với hiệu quả điều trị đạt 79,5%. Thuốc có độ an toàn cao, không có tác dụng phụ. Với kết quả nghiệm thu xuất sắc, hội đồng khoa học đã nhất trí đề nghị Bộ Y tế cho phép bổ sung thêm tác dụng thứ hai của viên nang Crila là điều trị u xơ tử cung.
Thử lâm sàng ở Bệnh viện Y học cổ truyền trung ương, Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCM và Viện lão khoa Hà Nội, kết quả cho thấy, Crila làm giảm 33-93% triệu chứng tiểu tiện. 90% bệnh nhân giảm thể tích tuyến tiền liệt, một số đã trở lại kích thước bình thường và cơ quan tiểu tiện lành mạnh sau 2 tháng chữa trị.
Cho đến nay, Crila là loại thuốc sản xuất từ thảo dược đầu tiên trên thế giới có khả năng điều trị u xơ tử cung ở phụ nữ. Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện sản phẩm, mới đây, Công ty TNHH Thiên Dược đã cho ra đời sản phẩm Crila® forte.
Sản phẩm Crila® forte có mặt trên thị trường
Nằm trong dự án sản xuất thử nghiệm cấp nhà nước mang tên KC06 với mục tiêu đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người bệnh và xuất khẩu sang thị trường các nước, ngày 16/08/2012 viên nang Crila ® Forte chính thức có mặt trên thị trường.
Một hộp Crila ® Forte là 100 viên, gồm 10 vỉ. Với hàm lượng alkaloid toàn phần chiết xuất từ cây TNHC có trong 1 viên gấp đôi so với Crila (2.5mg so với 1.25 mg), Crila ® Forte mang đến sự thuận tiện cho những bệnh nhân phì đại lành tính tuyến tiền liệt và u xơ tử cung khi chỉ cần dùng từ 4 đến 5 viên/ ngày (với Crila là 8 đến 10 viên/ ngày).
Với những ưu việt về hiệu quả điều trị, chất lượng, Crila ® Forte đáp ứng được các tiêu chí khắt khe của dược phẩm xuất khẩu.
|
|
Trinh nữ Crila – một “thứ” mới của loài TNHC
Từ những năm 90 của thế kỷ trước, khi cây TNHC (Crinum latifolium L.), họ Náng (Amaryllidaceae), được sử dụng làm thuốc trị các bệnh u xơ tử cung và phì đại lành tính tuyến tiền liệt thì người ta luôn nghĩ rằng đó chỉ là một loài thuần nhất và công dụng của nó dù lấy ở đâu thì cũng đều như nhau. Cho đến nay, nhiều công ty Đông dược, thầy thuốc Y học cổ truyền và những người bệnh đang tự sử dụng cây này làm thuốc cũng đều nghĩ như vậy. Nhưng thực tế lại không phải như vậy!
TS-DS Nguyễn Thị NgọcTrâm và cộng sự qua nghiên cứu các mẫu cây TNHC thu thập ở Việt Nam đã phát hiện có một mẫu đặc biệt chứa nhiều hợp chất hóa học và tác dụng sinh học khác với những mẫu còn lại được gọi là TNHC (không kể những mẫu bị lấy nhầm với các loài “náng” khác). Mẫu cây này đã được chọn lọc để nghiên cứu trồng trọt, hóa học, tác dụng sinh học và phát triển trên quy mô lớn để lấy nguyên liệu sản xuất thuốc Crila.
Mẫu cây này là một “thứ” mới (new variety) của loài TNHC ở Việt Nam. Nó được đặt tên là Trinh nữ crila (Crinum latifolium L. var. crilae Tram & Khanh). Đây là một đóng góp mới cho khoa học, đã được công bố trong Tạp chí Sinh học của Viện KH&CN Việt Nam, tập 34, số 2, tr. 190-193, 6/2012.
Như vậy, trong quần thể những cây gọi là TNHC, đã xác định được một “thứ” mới, đó là “trinh nữ crila” có thành phần hóa học và tác dụng chữa bệnh khác với các cây TNHC khác. Do đó, việc tìm kiếm và tự sử dụng cây TNHC làm thuốc cần chú ý tính chính xác để đảm bảo hiệu quả chữa bệnh của nó.
PGS. TSKH Trần Công Khánh
|
Đông Hường