Ở các miền quê có nhiều loại cá sống tại đồng ruộng, ao hồ, tuy có kích thước bé nhưng lại là nguyên liệu làm nên nhiều món ăn đặc sắc. Trong số đó phải kể tới con cá đòng đong ở miền Trung.
Cá đòng đong còn có tên gọi khác là cá cấn, tên khoa học là Barbodes semifasciolatus. Loài cá này có kích thước bé, chỉ bằng ngón tay út, cái vảy ánh kim màu xanh lá cây hoặc màu vàng xanh rất dễ nhận biết.
Cá đòng đong xuất hiện ở đồng ruộng vào những ngày trời mưa. Dù có kích thước bé nhưng có thể làm thành nhiều món ăn dân dã đậm chất đồng quê
Khoảng tháng 9 tháng 10 hàng năm là thời điểm cá đòng đong vào mùa. Theo đó, khi những cơn mưa cuối mùa xuất hiện, từng đàn cá đòng đong sẽ theo dòng nước vào đồng ruộng hay những con sông, con lạch nhỏ. Người dân chỉ cần mang lưới nhỏ ra đồng một lúc đánh được cả mớ về tha hồ chế biến món ăn.
"Những ngày mưa, cánh đồng ngập nước, mình và đám bạn trong xóm kéo nhau đi đơm một lúc là có cả giỏ đầy với nhiều loại cá con như cá tràu, cá rô, cá mương, cá mại, và đặc biệt là cá đòng đong.
Cá đòng đong kho nghệ là món ăn gây thương nhớ với những người con xa quê
Cá đòng đong được nấu canh chua hoặc kho với khế, kho tiêu, kho lá nghệ. Mình nhớ mất là món cá đòng đong kho lá nghệ. Để nấu món ăn này, cá đòng đong được rửa sạch, ướp với gia vị như nghệ tươi, hành, tỏi, mì chính, nước mắm, bột nêm. Lá nghệ, lá gừng, lá nén được rửa và xắt mỏng, lót dưới đáy nồi, tạo nên mùi thơm đặc trưng. Sau đó, cá được xếp xen kẽ với lớp lá rồi nấu cho đến khi nước rút hết. Từng con cá thấm đẫm gia vị, mềm rục, thơm phức mùi lá nghệ phù hợp cho những bữa cơm mùa lạnh", bạn Hạnh (ở Quảng Nam) kể.
Bạn Hạnh nói thêm, bây giờ ở quê vẫn có món cá đòng đong nhưng hiếm hơn trước rất nhiều. Ở chợ mỗi khi đến mùa, thỉnh thoảng lại có người mang vài mớ cá đòng đong bắt được ở ngoài đồng ra bán nhưng ai may mắn mới mua được.
Hiện nay để mua được một mớ cá đòng đong không hề dễ
Nhớ về con cá đòng đong, bạn Vinh (ở Nga Sơn, Thanh Hoá) kể: "Những ngày nghèo khó, thiếu thốn, rau dưa, cà muối, cá đồng là những món nuôi ta lớn. Không biết mọi người còn nhớ không chứ mình vẫn luôn nhớ về những món ăn của tuổi thơ, trong đó có con cá đòng đong. Mỗi lần về quê, hễ gặp có người bán mình sẽ mua ngay để về kho với lá nghệ. Một mớ cá khoảng 1kg có giá 60.000 đồng. Dù không đắt đỏ nhưng để mua được không hề dễ vì hiện nay cá đồng rất hiếm, chủ yếu là cá nuôi".
Từng là món ăn của người nghèo, giờ đây cá đòng đong trở thành đặc sản. Tại một số nhà hàng, quán ăn ở miền Trung, cá đòng đong kho nghệ, hay nấu canh chua được đưa vào thực đơn. Món ăn tuy bình dị và đơn giản nhưng hương vị thơm ngon khiến ai ăn thử cũng thích mê. Đặc biệt với những người con xa quê, những con cá đòng đong khiến họ nhớ về ký ức tuổi thơ, nhớ về những ngày nghèo khó rủ nhau ra đồng bắt từng mớ tôm, mớ cá.
H.A