Với các thế hệ từng lớn lên từ thời còn nghèo khó, chắc chắn không còn xa lạ với món cơm độn, khoai độn. Thời buổi kinh tế còn khó khăn, cơm không đủ ăn, trong khi đó khoai sắn lại phổ biến nên một bơ gạo được độn thêm với loại khoai, sắn, ngô để đủ cho cả nhà. Cơm độn khoai sắn, khoai sắn độn cơm ăn đến chán ngán nhưng đó là món "cứu đói".
Cơm độn, khoai độn là món ăn thời bao cấp
"Bà mình kể, hồi đó đến bữa chỉ dám rón rén bốc một nhúm gạo con con, thả vào nồi cùng với khoai lang đã được xắt miếng to. Khi cơm chín, màu vàng của khoai lang át cả màu trắng của hạt gạo. Ngoài ra còn có cơm độn cả chuối xanh. Chuối xanh gọt sạch vỏ xanh, để lại phần vỏ lụa trắng, ngâm vào thau nước muối cho đỡ chát rồi độn nồi lơ thơ vài hạt gạo", bạn Giang (ở Hưng Yên) chia sẻ.
Giờ đây, khi cuộc sống đủ đầy, bữa cơm có đủ thịt cá, hải sản thì nhiều người lại nhớ về ngày xưa, nhớ về thời khó khăn nhưng đầy nghĩa tình, chắt chiu từng hạt lúa, củ khoai để vượt qua đói kém.
Thời còn nghèo khó, cơm là thứ xa xỉ, nhà nào cũng độn một phần cơm vài phần khoai sắn để ăn qua bữa
"Thỉnh thoảng tôi lại nấu cơm độn cho cả nhà cùng ăn, đám trẻ nhà tôi cũng rất thích vì lạ miệng. Mùi gạo, mùi khoai thơm lừng cả căn bếp nhỏ", bạn Giang nói thêm.
Cũng nhớ về món cơm độn, chị Hoài (quê ở Hà Tĩnh) kể: "Thời thơ ấu, hình ảnh của những bữa cơm gia đình thường chỉ có cơm độn và rau muống chấm tương đã trở thành ký ức, mà đến bây giờ tôi vẫn nhớ như in. Gạo thiếu thốn nên nhà nào cũng tranh thủ độn bất kỳ thứ lương thực nào khác trong nhà như bắp, sắn, khoai…vào mỗi bữa cơm nhằm no bữa. Có những bữa hết gạo, nồi cơm độn thiếu thốn đến mức cơm chỉ còn vài hạt dính xung quanh khoai, sắn.
Đợt vừa rồi tìm được quán ăn bao cấp ở Hà Nội, tuần nào mình cũng qua để ăn, ký ức tuổi thơ lại ùa về".
Hiện nay, ở Hà Nội và TP.HCM có một số nhà hàng bán các món ăn thời bao cấp, trong đó có cơm độn, khoai độn. Giá khoảng 100.000 đồng/suất cho 4-5 người ăn.
Hiện nay một số nhà hàng đưa món ăn thời bao cấp, trong đó có cơm độn vào thực đơn
Chủ một nhà hàng ở Trúc Bạch (Hà Nội) chia sẻ: "Khách rất thích món cơm độn khoai sắn vì lạ miệng với người trẻ, còn người lớn tuổi được tìm về ký ức một thời bao cấp khó khăn. Cơm độn ăn cùng tép rang khế, thịt ba chỉ cháy cạnh, cá diếc kho tương... Ngoài ra, khách đến quán còn được ngồi trong không gian với các món đồ cổ trong nhà đưa đến một cảm nhận đặc biệt. Có những hôm quán đông khách, những người đến mà không đặt trước sẽ không gọi được niêu cơm độn vì đã hết hàng".
Người này nói thêm, để món cơm độn ngon, thơm và hấp dẫn thì người nấu phải có kinh nghiệm. Phải làm sao phần cơm tơi, ngon, song phần sắn, khoai vẫn giữ được độ bùi, không bị nát quá, đó là cả nghệ thuật.
PHÚ NGUYỄN