Ở các miền quê của Việt Nam, đặc biệt là ở miền Trung có một loại cá nghe tên lạ tai mà người thành phố chưa từng được thưởng thức, đó là cá vặt.
Cá vặt không phải một loại cá cụ thể nào mà là tên gọi chung của một mớ bao gồm các loại cá bé ở đồng ruộng, kích thước chỉ bằng ngón tay cái như cá còm, cá bống, cá mương, cá rô, cá cấn… Những con cá này được đưa về làm sạch, để ráo nước rồi đem kho tộ, kho tiêu, hoặc nấu canh chua,...
Cá vặt là tổng hợp các loại cá bé ở đồng ruộng hay ở biển, trước đây gắn với những bữa cơm của người dân nghèo
Ngày trước, khi cuộc sống còn thiếu thốn, những món ăn từ cá vặt gắn với người dân nghèo, dân dã nhưng ngon miệng và có hương vị riêng.
"Tuổi thơ của tôi gắn liền với những con cá đồng, con hến, con cua, con tép mỗi khi hè về. Dưới cái nắng cháy da cháy thịt của miền Trung, những đứa trẻ trong xóm hí hửng đi nhặt cá vặt sau mỗi mẻ lưới.
Khi người lớn chia nhau những con cá tính bằng cân thì bọn trẻ chúng tôi lúc bấy giờ lại khoe nhau mớ cá vặt. Tôi nhớ nhất là niêu cá vặt kho lá nghệ của mẹ. Nồi cá vặt kho bằng bếp củi vừa giữ được hương vị đặc trưng của cá sông, lại giúp thịt cá chắc, xương cá mềm ra. Thế nên, bao giờ chúng tôi cũng vét nồi vì rất hao cơm", anh Hoàng (ở TP.Vinh, Nghệ An) kể lại.
Anh Hoàng nói thêm, bây giờ xa nhà, có đủ các món ăn ngon nhưng thỉnh thoảng anh vẫn nhớ về nồi cá vặt của mẹ. Chỉ lúc nào về quê anh mới ra chợ mua được mớ cá vặt về nấu.
"Bây giờ cá đồng hiếm lắm, chỉ thỉnh thoảng về quê tôi mới thấy có mẻ cá vặt được bán với giá 80.000-100.000 đồng/kg. Tôi vội mua về làm sạch, rồi cất ngăn đá mang ra Hà Nội để kho tiêu, vừa lạ miệng vừa ngon", anh Hoàng nói.
Những mớ cá vặt từng gắn với tuổi thơ của biết bao thế hệ lớn lên ở các miền quê nghèo, đặc biệt là ở các tỉnh miền Trung
Chị Lan (ở Cửa Lò, Nghệ An) thỉnh thoáng rao bán cá vặt trên chợ mạng. Chị nói: "Tôi nghĩ rằng cá vặt chỉ có những đứa trẻ ở quê mới biết nhưng thật không ngờ, khi đăng bán món cá này lại rất đắt hàng. Lúc đầu tôi chỉ bán được ngày chục đơn, nhưng dần dần khách đặt càng đông, có khi cả ngày bán được vài chục đơn cá vặt. Ngoài bán cá tươi tôi còn nhận kho hộ cho khách, chỉ lấy một chút tiền công và nguyên liệu".
Chị Lan nói, cá vặt bây giờ hiếm, 1-2 tuần chị mới gom được một mẻ từ các thuyền đánh cá. Nghe tên cá vặt ai cũng tò mò hỏi, thực chất đó là các loại cá bé được gom lại thành một mớ.
Đặc biệt, vào những ngày đầu năm, người dân thành phố thường ra biển Cửa Lò mua những mớ cá vặt giá 300.000 đồng/kg về nấu thay đổi khẩu vị đầu năm mới. Những người đi thuyền cho biết trong năm cá vặt rẻ hơn, nhưng thời điểm ra Tết, ít thuyền ra khơi nhưng người hỏi mua rất đông, vì thế giá cả cũng tăng cao hơn.
H.A