Phát hiện hàng loạt biến chủng nCoV mới

Theo báo cáo hàng tuần của WHO, biến chủng mới do Cơ quan Dịch vụ Y tế Vương Quốc Anh phát hiện với tổng cộng 637 ca nhiễm. Số lượng ca mắc biến chủng XE tăng nhanh khiến các chuyên gia y tế chặt chẽ.

Cơ quan y tế tại Anh cho biết đang theo dõi chặt XE vì dự báo có thể trở thành biến chủng lây lan mạnh chưa từng có.

Biến chủng tái tổ hợp là tình trạng xảy ra khi một cá nhân bị nhiễm từ 2 biến chủng trở lên cùng lúc, dẫn tới sự trộn lẫn các vật liệu di truyền trong chính cơ thể người bệnh. Đây không phải sự xuất hiện bất thường và một số biến chủng SARS-CoV-2 tái tổ hợp đã được xác định trong gần 3 năm đại dịch Covid-19 xảy ra.

Trong bản báo cáo được công bố ngày 25/4, Cơ quan Dịch vụ Y tế Vương Quốc Anh (UKHSA) đã phát hiện 3 biến chủng tái tổ hợp, gọi là XF, XE và XD. Trong số này, XD và XF là biến chủng tái tổ hợp của Delta với BA.1 hay còn gọi là Deltacron. Trong khi đó, XE là chủng tái tổ hợp của BA.1 và BA.2. Đặc biệt, chủng này còn có 3 đột biến không xuất hiện ở tất cả các trình tự BA.1 hoặc BA.2, gồm NSP3 C3241T, V1069I và NSP12 C14599T.

Tại Anh, các quan chức y tế đã xác định được 38 ca nhiễm biến chủng XF. Dòng XF là biến chủng tái tổ hợp của Delta với BA.1 tại điểm đứt gần cuối NSP3. Quan chức y tế Anh cho biết không ca có ca bệnh mới xuất hiện kể từ giữa tháng 2 đến nay. Ngày cuối cùng phát hiện ca nhiễm chủng này là 14/2.

Hiện tại, UKHSA khẳng định không có bằng chứng về sự lây truyền của biến chủng XF trong cộng đồng ở Anh.

Trong khi đó, quốc gia này cũng chưa phát hiện bất kỳ ca nhiễm chủng XD nào. Biến chủng XD được tái tổ hợp với bộ gene Delta AY4 và trình tự đột biến BA.1 tại vị trí nucleotide thứ 21.643-25.581. Nó chứa đột biến NSP2 duy nhất là E172D.

Hệ thống GISAID mới ghi nhận tổng cộng 49 ca nhiễm XD trên toàn cầu và phần lớn ở Pháp (40 mẫu), Đan Mạch (8) và Bỉ (1). Thời gian phát hiện ca nhiễm chủng này là từ 13/12/2021. Từ 13/3 đến nay, GISAID chưa phát hiện thêm ca nhiễm biến chủng XD.

Trái ngược với hai biến chủng trên, XE đang có sự lây lan nhanh chóng tại Anh. Biến chủng tái tổ hợp này chứa đột biến của BA.1 cho NSP1-6 và sau đó là những đột biến của BA.2 cho phần còn lại của bộ gen. Tính đến ngày 22/3, dữ liệu của Anh đã ghi nhận 763 mẫu bệnh phẩm nhiễm biến chủng XE, trong đó, 637 ca là của người dân tại nước này.

Các ca nhiễm được phân bố khắp nước Anh và đang gia tăng số lượng nhanh chóng. Ca nhiễm XE đầu tiên được phát hiện qua giải trình tự gene vào ngày 19/1, sau đó, hầu hết trường hợp được ghi nhận ở miền Đông nước Anh, London và phía Đông Nam.

UKHSA cho biết hiện không có đủ bằng chứng để đưa ra kết luận về lợi thế tăng trưởng của biến chủng này. “Chúng tôi tiếp tục theo dõi chặt và thường xuyên tất cả biến chủng tái tổ hợp thông qua giám sát, giải trình tự gene”, đại diện tổ chức này cho hay.

Theo cuộc họp báo của UKHSA, XE đã cho thấy bằng chứng về sự lây truyền trong cộng đồng tại Anh, mặc dù tỷ lệ này vẫn còn ít, thấp hơn 1% tổng số trình tự gene được giải mã. Tốc độ tăng trưởng ban đầu của XE không khác biệt đáng kể so với BA.2, song, các dữ liệu từ ngày 16/3 cho thấy biến chủng mới lây lan nhanh hơn BA.2 9,8%.

Ngoài ra, XE vẫn chỉ chiếm một phần nhỏ trong các ca nhiễm nCoV trên toàn thế giới. Song, UKHSA nhấn mạnh điều này có thể thay đổi. Bởi BA.2 vốn đã là chủng lây lan mạnh nhất hiện nay và đang dần chiếm ưu thế ở nhiều nước trên thế giới. XE thậm chí còn có khả năng lây truyền cao hơn 10%. Như vậy, họ ước tính XE có thể lây lan mạnh hơn chủng Omicron gốc tới 43%.

Ngày 29/3, Tổ chức Y tế Thế giới cũng đưa ra báo cáo và một số phát hiện sơ bộ về biến chủng XE. Theo WHO, việc xác định nguy cơ lây lan của XE ngày càng trở nên khó khăn. Bởi “hàng loạt quốc gia bỏ xét nghiệm SARS-CoV-2. Dữ liệu ngày càng ít ỏi, chậm và kém mạnh mẽ”.

Cơ quan y tế thế giới nhấn mạnh điều này ngăn cản khả năng theo dõi virus đang ở đâu, lây lan và phát triển thế nào. WHO khẳng định các thông tin giải trình tự gene từ xét nghiệm “vẫn rất quan trọng để chấm dứt giai đoạn cấp tính của đại dịch”.

Thống kê của WHO cho thấy BA.2 hiện là chủng chiếm ưu thế nhất trên toàn cầu, chiếm tới 86% mẫu giải trình tự gene. Cơ quan y tế toàn cầu lưu ý cho đến khi họ có thể phát hiện "sự khác biệt đáng kể về đặc điểm lây truyền và bệnh tật, bao gồm cả mức độ nghiêm trọng", XE sẽ vẫn được phân loại là một phần của Omicron.

Trong khi đó, từ ngày 16/3, Bộ Y tế Israel đã thông báo về ca nhập cảnh đầu tiên nhiễm biến chủng mới là sự kết hợp giữa hai dòng phụ BA.1 và BA.2 của Omicron. Hai bệnh nhân này được chẩn đoán tại sân bay Ben Gurion, trở về từ nước ngoài, song được cho là có nguồn gốc Israel.

Theo Times of Israel, biến chủng mới gây ra những triệu chứng nhẹ bao gồm sốt nhẹ, đau cơ, đau đầu và không đòi hỏi điều trị đặc biệt. Phát biểu trên đài phát thanh 103FM vào sáng 16/3, lãnh đạo Bộ Y tế Israel Nachman Ash cho biết biến chủng mới có thể có nguồn gốc từ quốc gia này.