Biến đổi gene kỳ bí mang tên 'hiện tượng một mắt'

Trong thần thoại Hy Lạp và thần thoại La Mã, Cyclops là một chủng tộc người khổng lồ nguyên thủy với đặc điểm chỉ có một con mắt ở giữa trán. Vì vậy, cyclops theo nghĩa đen có nghĩa là “mắt tròn” hay “mắt vòng tròn” (“round-eyed” hay “circle-eyed”). Trong văn hóa cổ xưa, những loài vật sinh ra có một mắt được xem là linh thiêng.

Ngày nay, các nhà khoa học cho rằng, động vật sinh ra với 1 mắt là hiện tượng đột biến gene, nó có thể gây ra tử vong tức thì hoặc chỉ có thể sống được một thời gian ngắn sau khi sinh. Nguyên nhân là do nạn ô nhiễm môi trường, loài vật cũng như con người đang phải đối mặt với những ảnh hưởng của biến đổi khí hậu gây ra, phát sinh những đột biến dị thường.

Việc đột biến này hầu hết xảy ra ở động vật có vú, kể cả con người. Theo khoa học, sự dị dạng này là do sự hình thành thất bại của não trước và khoang mũi.

- Dê một mắt: Đây là con dê của anh nông dân Mukhuri Das ở Assam, Ấn Độ. Theo tờ National Geographic (Mỹ), con dê một mắt này ra đời ngày 10/5/2017. Nó có 1 mắt là do khi đang phát triển, não không thể tách thành hai bán cầu. Kết quả, chỉ có một hốc mắt hình thành, tạo ra một con mắt khổng lồ, quái đản ở giữa đầu. Cyclopia thường xuất hiện khi có quá nhiều độc tố trong bụng mẹ. Nhưng cũng có thể xảy ra nếu xuất hiện tình trạng đột biến gene lạ. Do mắc phải các dị tật khác nữa nên lỗ mũi của con dê cũng bị biến dạng nên chết yểu sau khi ra đời.

- Cá mập xám một mắt: Theo trang tin Ripleys.com (RC), tính từ năm 1997 tới nay, có tới 4 trường hợp cyclops đã được công bố, trong đó có dê, mèo và cả loài cá cũng xuất hiện tình trạng 1 mắt.

Vào năm 2011, một ngư dân ở vùng Vịnh California (Mexico) đã đánh bắt được một con cá mập xám mang thai. Khi mổ bụng cá, người ta phát hiện thấy một phôi cá mập cyclops dài khoảng 22 inch (56 cm) và 1 trong số 9 con cá mập con đó có 1 mắt. Con cá này sau đó được gửi đến Trung tâm Khoa học Hàng hải ở La Paz, Mexico để chụp X-quang và xác nhận đây là một bào thai cá mập thực sự. Tuy nhiên, đây không phải là trường hợp cyclops duy nhất có trong loài cá mà trước đó người ta đã phát hiện thấy những phôi thai tương tự, rất có thể do môi trường ô nhiễm phát sinh tình trạng đột biến nên chúng chỉ có 1 mắt.

- Mèo một mắt: Vào năm 2006, một chú mèo con đáng yêu được đặt tên là Cy đã được sinh ra ở Oregon, Mỹ chỉ có 1 mắt. Cy mắc chứng holoprosencephaly, thuật ngữ lâm sàng nói về tình trạng bẩm sinh hiếm gặp có thể gây ra bệnh viễn thị. Cy có một mắt và không có mũi, chỉ sống sót được một ngày sau khi chào đời do bị nhiễm virus vàng. Cy có một cuộc sống thứ hai sau cái chết, đó là được trưng bày tại bảo tàng sáng tạo ở New York. Theo chủ sở hữu bảo tàng, mục đích trưng bày là thúc đẩy cuộc tranh luận về tôn giáo và khoa học, đặc biệt là nhắc nhở loài người về mối nguy cơ từ ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu tác động tới cuộc sống con người và muôn loài.

- Những con cừu ở Idaho: Một trường hợp thú vị khác về động vật cyclopia, đó là năm 1957, tại Idaho, Mỹ đã có hẳn một đàn cừu 1 mắt ra đời. Nhân sự kiện này, 11 năm sau, Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) đã vào cuộc nghiên cứu. Trong số những người tham gia dự án, có một nhà nghiên cứu tên là Lynn James đã dành 3 mùa hè trên cánh đồng cùng với những con cừu 1 mắt để xem những gì đã xảy ra và phát hiện thấy những con cừu một mắt này làm việc rất hiệu quả.

Những hoa ngô mà những con cừu này ăn trong thời gian hạn hán có chứa một chất độc, sau được đặt tên là cyclopamine, thủ phạm gây dị tật bẩm sinh cho những con cừu này. Nhưng chất độc này lại không làm tổn thương cừu mẹ. Tuy vậy, cyclopamine không tệ lắm, ngày nay khoa học hiện đại phát hiện thấy nó có tác dụng điều trị khối u ác tính ở con người.

- Hiện tượng cyclops ở người: Ngoài động vật có vú và cá mập, hiện tượng cyclopia còn ảnh hưởng đến con người, đó là những đứa trẻ sơ sinh cyclops với tỷ lệ mắc bệnh 1/13.000 ca sinh. Thật không may, những người bị cyclopia thường không sống lâu vì tim bị dị tật trầm trọng. Hiện tượng cyclops thường xuất hiện ở các nước nghèo đang phát triển, nơi độc tố gây ảnh hưởng lớn đến phụ nữ giai đoạn trước và trong khi mang thai.