Gặp những người lính bảo vệ biên giới phía Bắc năm 1979

Đêm ngủ lại ở đồn biên phòng Pò Hèn, chúng tôi khôn nguôi ám ảnh bởi tấm hình đen trắng ấy. Tấm hình được chụp vào thời điểm 34 năm trước, khi các chiến sĩ ở đây vừa nao nức đón xuân nhưng cũng vừa căng thẳng chuẩn bị bước vào một cuộc chiến được báo trước.

Không ai nghĩ cuộc chiến đó có thể diễn ra sớm đến thế! Bởi vậy, khi từ đồn Pò Hèn về thành phố Móng Cái, tìm gặp những cựu binh của trận chiến năm xưa, chúng tôi gặp anh Hoàng Như Lý, vốn là chuẩn úy trinh sát của đồn vào thời điểm ấy, để hỏi xem ai mất ai còn trong tấm ảnh. Anh Lý kể cho chúng tôi nghe câu chuyện về sự “không ngờ” của trận chiến. Vì chiều hôm trước khi diễn ra cuộc chiến trên toàn tuyến, anh em vẫn còn chơi mấy hiệp bóng chuyền chuẩn bị cho ngày thứ bảy thi đấu giao lưu với đội bóng Lâm trường Hải Ninh.

Từ sau tết năm ấy, tình hình ở Pò Hèn có căng thẳng hơn. Từ bên kia biên giới, thỉnh thoảng nhiều loạt AK được bắn thẳng vào đội hình sản xuất của anh em công nhân lâm trường. Tuyến hàng rào kẽm gai, hệ thống mìn bố phòng nhiều lần bị địch đêm đêm lẻn sang cắt gỡ.

Anh em Pò Hèn quan sát thấy phía công xã Thán Sản bên kia biên giới có 40-50 chuyến xe chở lính đến đóng đối diện tại đồn của họ vào ngày 16/2/1979. Dù tinh thần chuẩn bị đối phó với một cuộc chiến tranh đã được anh em quán triệt, đêm đêm các chiến sĩ vẫn phải trực chiến ngay hầm hào công sự, nhưng cuộc sống biên ải vẫn cứ diễn ra, theo nhịp độ vừa căng thẳng cảnh giác vừa bình thường như nó vốn có.

Tấm hình chụp những chiến sĩ đồn Pò Hèn dịp cuối năm 1978, đón xuân 1979. Chưa đầy hai tháng sau đó, hầu hết những người lính trong ảnh đều hi sinh. Ảnh tư liệu của đồn Pò Hèn.

Trận đánh sáng hôm đó, ngày 17/2 rơi đúng vào ngày thứ bảy. Chiều thứ sáu, anh em từ các trạm biên phòng còn về đồn Pò Hèn giao lưu bóng chuyền. Anh Bùi Hữu Liễn từ trạm kiểm soát Bắc Phong Sinh về đánh bóng xong, định quay trở lại trạm thì anh em báo: Ngày mai thứ bảy, có trận giao hữu với anh em công nhân Lâm trường Hải Ninh, thôi thì ở lại, đằng nào mai cũng xuống lại đồn.

Vậy là anh Liễn ở lại và sáng hôm sau không có trận bóng giao lưu với anh em Lâm trường Hải Ninh như dự tính. Thay vào đó, tiếng súng khởi đầu cuộc chiến tranh biên giới đã nổ ra. Anh Liễn cùng anh em trong đồn chiến đấu đến hơi thở cuối cùng. Trên nhà bia tưởng niệm, tên của Bùi Hữu Liễn được đánh số thứ tự là 28. Năm đó, anh Liễn mới 27 tuổi.

Hai cán bộ chỉ huy của Pò Hèn trong trận chiến ấy, ngoài anh hùng liệt sĩ Đỗ Sĩ Họa còn có thượng úy Phạm Xuân Tảo. Ngồi trò chuyện với phóng viên, khi nhắc đến Phạm Xuân Tảo, anh Lý không sao nén được xúc động: “Cả cuộc đời của anh Tảo là sự hi sinh, cho đến khi ngã xuống!”.

Vốn là chỉ huy của một đồn biên phòng ở biên giới Tây Ninh, chưa kịp hưởng hạnh phúc của ngày hòa bình sau năm 1975, cuộc chiến mới ở Tây Nam đã khiến anh Tảo không kịp có với người vợ cưới hơn 10 năm ở quê nhà Đông Hưng (Thái Bình) một đứa con. Hiểu hoàn cảnh của anh, cấp trên đã điều động anh ra công tác ở khu vực phía Bắc, gần gia đình hơn so với chặng đường Thái Bình - Tây Ninh xa ngút ngàn.

Về nhận công tác ở Ban chỉ huy công an vũ trang tỉnh Quảng Ninh (nay gọi là bộ đội biên phòng), anh Tảo nhận được điều động lên làm chính trị viên đồn Pò Hèn. Vừa về tới đồn Pò Hèn chiều 15/2, anh lập tức cùng với đồn phó quân sự Đỗ Sĩ Họa đi kiểm tra hệ thống công sự bố phòng. Không ai ngờ chỉ hai đêm sau khi anh Tảo về đơn vị mới, rạng sáng ngày 17/2 quân Trung Quốc mở cuộc tiến công trên toàn tuyến. Và cũng trong buổi sáng ngày hôm đó, cả chính trị viên Phạm Xuân Tảo và đồn phó Đỗ Sĩ Họa hi sinh cùng các đồng đội của mình trong trận chiến khốc liệt tại Pò Hèn.

Nhớ lại những ngày tháng đó, cựu binh Đặng Việt Châu xúc động nhớ lại. Hồi đó, chúng tôi còn rất trẻ, bước vào cuộc chiến đấu với tất cả nhiệt huyết của mình. Đồng đội sư đoàn 356 của tôi hơn 1.000 người hi sinh, chưa kể những người mất tích. Một thời như thế nhưng rất nhiều liệt sĩ phải chờ tới 28 năm sau mới được đồng đội và gia đình tìm lại hài cốt và chôn cất, dù chỉ còn lại mấy mảnh xương. Còn không biết bao nhiêu đồng đội nằm lại, không tìm thấy mộ, thời gian quá dài chắc cũng bị sương gió phôi pha. Những người đã hi sinh họ cũng có gia đình như tôi nhưng giờ lại lạnh lẽo không ai còn biết mặt, gọi tên. Nhiều gia đình lên tìm hài cốt người thân thì được dẫn đến mấy ngôi mộ vô danh. Cứ như vậy thì họ biết tìm ở đâu?

Những trang lịch sử đó cần phải được nói ra một cách thẳng thắn và công khai. Đồng đội anh em chúng tôi vẫn đang tiếp tục công việc đó, công bố trên mạng Internet những câu chuyện về cuộc chiến tranh biên giới. Chỗ nào trên đường biên có dấu chân họ thì sẽ có những câu chuyện được kể lại. Một người lên tiếng thì nhiều anh em khác cũng lên tiếng. Không ai được phép không nhắc đến những ngày tháng đó, cựu binh Châu tâm sự.

Theo lời kể của cựu binh Nguyễn Xuân Đệ, những người còn sống như ông và những đồng đội khác vẫn mong Nhà nước cho phép rà phá bom mìn để họ tìm lại hài cốt anh em đã nằm lại trên biên giới phía Bắc và chôn cất cẩn thận trong hơn 30 năm nay qua. Dù có thể biết tên tuổi cụ thể của họ nhưng cũng phải đưa về để an ủi vong linh những người đã ngã xuống vì Tổ quốc. Hiện nay trên các mỏm đồi cao, nhiều đồng đội vẫn nằm lại. Đó cũng là điều mà những chiến sĩ đồn Pò Hèn còn sống luôn trăn trở và cảm thấy có lỗi với những người đã khuất.

"Hơn 30 năm nay, chúng tôi cũng mong muốn cuộc chiến tranh chống quân xâm lược Trung Quốc không còn là ẩn ức của riêng những người lính. Câu chuyện đó cần được kể ra để nhiều người biết đến. Lớp trẻ phải biết cha ông đã chiến đấu thế nào, đã giữ những tấc đất biên cương bằng chính mạng sống và tuổi xuân của mình như thế nào. Nếu không nói, lớp trẻ sẽ không hiểu. Sao có thể để người ta nói đó là cuộc chiến tranh tự vệ của người Trung Quốc được? Những nơi diễn ra các trận chiến ác liệt đều là trên đất Việt Nam. Hiện các mỏm đồi vẫn sừng sững còn đấy, là chứng nhân cho những người lính đã chiến đấu canh dũng", cựu binh Đệ chia sẻ.