Yak-130 là loại máy bay huấn luyện phản lực kiêm chiến đấu hạng nhẹ được phát triển bởi Cục thiết kế Yakovlev. Yak-130 thực hiện chuyến bay đầu tiên vào năm 1996, đi vào phục vụ trong Không quân Nga với vai trò máy bay huấn luyện từ năm 2009.
Máy bay được trang bị 2 động cơ phản lực AL-222-25 với hệ thống kiểm soát nhiên liệu kỹ thuật số FADEC. Động cơ cung cấp lực đẩy 24,52 kN/chiếc, giúp Yak-130 đạt tốc độ tối đa 1.050km/h. Qua đó, phi công học viên có thể làm quen với cảm giác tốc độ siêu âm trên các chiến đấu cơ thế hệ 4++.
Thiết kế của Yak-130 đặc trưng cho một máy bay huấn luyện tiên tiến. Nó được trang bị hệ thống điện tử kỹ thuật số kiến trúc mở, buồng lái nhà kính hiện đại. Hệ thống kiểm soát bay “fly-by-wire” kỹ thuật số, phi công phía trước được trang bị một màn hình hiển thị HUD, hệ thống nhắm mục tiêu trên mũ bay HMSS.
 |
Yak-130 là một máy bay huấn luyện phi công phản lực xuất sắc.
|
Máy bay có hệ thống mô phỏng huấn luyện hiện đại cho phép mô phỏng các đặc tính của tiêm kích thế hệ 4++ và tiêm kích thế hệ 5. Nhà sản xuất tuyên bố Yak-130 có thể đảm nhiệm tới 80% chương trình huấn luyện bay thử nghiệm.
Có thể nói rằng, Yak-130 là một trong những máy bay huấn luyện phi công phản lực hàng đầu thế giới hiện nay. Tuy vậy đó chưa phải là điểm nổi bật nhất của máy bay này. Bên cạnh khả năng huấn luyện xuất sắc, Yak-130 còn là một máy bay chiến đấu hạng nhẹ tiên tiến không thua kém các chiến đấu cơ thực thụ.
Để đáp ứng nhiệm vụ chiến đấu hạng nhẹ, Yak-130 được trang bị một màn hình hiển thị HUD cho phép nhắm các mục tiêu trên không cũng như dưới mặt đất. HUD này được hỗ trợ bởi hệ thống nhắm mục tiêu trên mũ bay HMSS. Một hệ thống định vị toàn cầu có thể sử dụng tín hiệu GPS hay GLONASS, một hệ thống tham khảo quán tính để nhắm mục tiêu.
Bên cạnh đó, Yak-130 còn có thể mang theo các thiết bị tìm kiếm-chỉ thị mục tiêu gắn ngoài để sử dụng các loại vũ khí có điều khiển. Yak-130 có thể mang theo tải trọng vũ khí 3.000kg bao gồm các loại tên lửa, bom, rocket có hoặc không có điều khiển.
Các mục tiêu trên không điển hình
Yak-130 có thể tiêu diệt các mục tiêu trên không điển hình như máy bay chiến đấu hạng nhẹ, máy bay không người lái (UAV), trực thăng tấn công, vận tải các loại. Với nhiệm vụ này, Yak-130 sẽ mang theo 2-4 tên lửa không đối không tầm ngắn dẫn bằng hồng ngoại R-73E.
 |
Cấu hình vũ khí gồm 4 tên lửa R-73E, 2 bom thông minh KAB-500Kr, 2 pod phóng rocket không điều khiển.
|
Mục tiêu UAV hay trực thăng sẽ được khóa bằng hệ thống tìm kiếm-chỉ thị mục tiêu trên mũ bay, nó tương thích với tên lửa R-73E giúp phi công có thể khai hỏa chỉ bằng một cái ngoái đầu. Đầu dò hồng ngoại đa kênh của R-73E có góc nhìn rất lớn cho phép tấn công mục tiêu với góc 60 độ so với mũi của máy bay.
Bên cạnh tên lửa R-73E, Yak-130 còn có thể tiêu diệt các mục tiêu đường không nói trên bằng ụ pháo gắn ngoài SNPU-130 chứa 2 pháo GSh-23L 23mm. Mục tiêu sẽ được khóa bằng hệ thống trên màn hình HUD.
Các mục tiêu mặt đất điển hình
Yak-130 có thể thực hiện nhiệm vụ tấn công các mục tiêu mặt đất như: Căn cứ không quân không có mái che, các mục tiêu nhỏ như xe quân sự các loại, căn cứ ngầm, tàu tải trọng nhỏ. Với nhiệm vụ tấn công các căn cứ không quân lộ thiên, Yak-130 sẽ mang theo bom không điều khiển nặng 500kg cùng 2 pod gây nhiễu.
 |
Yak-130 thể hiện vai trò xuất sắc trong các nhiệm vụ chiến đấu hạng nhẹ.
|
Mục tiêu sẽ được nhắm bằng màn hình hiển thị HUD. Với các mục tiêu nhỏ như xe quân sự, xe mang phóng tên lửa phòng không vác vai tự chế. Yak-130 sẽ mang theo ụ pháo 23mm gắn ngoài kết hợp với rocket không điều khiển S-8, S-13 hoặc S-25.
Với các mục tiêu như tàu tải trọng thấp, Yak-130 sẽ mang theo 2 bom thông minh KAB-500Kr. Đây là một loại bom dẫn hướng bằng kênh TV cho phép bám theo những mục tiêu di chuyển.
Còn với mục tiêu căn cứ ngầm, tọa độ mục tiêu sẽ được nạp vào bộ nhớ với sự hỗ trợ của hệ thống định vị toàn cầu GPS/GLONASS. Bom thông minh KAB-500Kr tiếp tục là lựa chọn lý tưởng cho nhiệm vụ này.
Các chương trình nâng cấp
Yak-130 liên tục được cập nhật các gói nâng cấp nhằm đáp ứng nhiệm vụ trong tình hình mới. Đầu tiên phải kể đến là gói nâng cấp tối thiểu M1 - Yak-130 sẽ được trang bị một hệ thống tìm kiếm mục tiêu và định tầm laser. Hệ thống này giúp tăng độ chính xác của các vũ khí không điều khiển từ 2-2,5 lần so với trước.
Bổ sung thêm 2 bộ thu phát giúp làm tăng độ tin cậy của thông tin vô tuyến giúp máy bay hoạt động tốt hơn trên mặt đất hay bay lướt trên mặt biển.
Gói nâng cấp M2 được bổ sung thêm thiết bị tiếp nhiên liệu trên không cho phép mở rộng phạm vi hoạt động.
Bổ sung thêm pod tìm kiếm-chỉ thị mục tiêu quang học gắn ngoài cho phép mở rộng sử dụng các loại vũ khí có điều khiển. Yak-130 M2 có khả năng thực hiện nhiệm vụ bất kể ngày đêm kết hợp với 2 pod gây nhiễu cho phép bảo vệ máy bay trước các cuộc tấn công bằng tên lửa của đối phương.
Yak-130 là một lựa chọn lý tưởng cho nhiệm vụ huấn luyện phi công tiêm kích phản lực cũng như thực hiện các nhiệm vụ chiến đấu hạng nhẹ khi cần thiết.
Quốc Minh