Chuyển giao Ấn vàng “Hoàng đế chi bảo” từ Pháp về Việt Nam

Chiều 16/11, tại Đại sứ quán Việt Nam ở Pháp, Bộ trưởng Bộ VHTT&DL Nguyễn Văn Hùng, Đại sứ Việt Nam tại Pháp Đinh Toàn Thắng, Trưởng Phái đoàn Việt Nam bên cạnh UNESCO Lê Thị Hồng Vân, Cục trưởng Cục Di sản văn hóa Lê Thị Thu Hiền, đại diện Bộ Công an (Việt Nam) và đại diện Bộ Ngoại giao Pháp, đại diện UNESCO đã chứng kiến buổi lễ chuyển giao Ấn vàng "Hoàng đế chi bảo" cho Việt Nam.

Sự kiện này là kết quả của hơn 1 năm đàm phán, thương thảo và thực hiện các thủ tục pháp lý liên quan về việc dừng đấu giá công khai Ấn vàng "Hoàng đế chi bảo" tại Paris, Pháp tháng 11/2022 và cùng thỏa thuận thống nhất các yêu cầu cho việc chuyển giao ấn vàng cho phía Việt Nam theo đề nghị của Đoàn công tác liên ngành do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì cùng các Bộ Ngoại giao, Tư pháp, Tài chính, Công an và sự hỗ trợ đặc biệt của Đại sứ quán Việt Nam tại Pháp.

Theo đó, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã lựa chọn Công ty Trách nhiệm hữu hạn Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng, Bắc Ninh là đại diện thực hiện thủ tục tài chính liên quan đến quyền lợi các bên theo pháp luật của Cộng hòa Pháp; đồng thời sẽ tiến hành việc lưu giữ, trưng bày và phối hợp với Bảo tàng Lịch sử quốc gia bảo vệ, phát huy giá trị của ấn vàng tại Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng theo quy định của Luật Di sản văn hóa.

Tại thời điểm Đoàn công tác liên ngành làm việc tại Pháp (tháng 11/2022), mặc dù đã nỗ lực tìm kiếm các nguồn lực hỗ trợ để kịp thời có cơ sở đàm phán, dừng đấu giá và yêu cầu chuyển giao Ấn vàng "Hoàng đế chi bảo" cho phía Việt Nam nhưng chỉ có ông Nguyễn Thế Hồng - Giám đốc Công ty TNHH Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng, tham gia với mục đích mua để bổ sung bộ sưu tập cá nhân, dự kiến được trưng bày tại Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng, Bắc Ninh. Để có cơ sở tham mưu, Lãnh đạo Bộ VH,TT&DL cho phép Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng tham gia và hỗ trợ thực hiện các cam kết tiếp nhận, chuyển giao ấn vàng cho phía Việt Nam.

Ngày 12/11/2022, Cục Di sản văn hóa đã tiến hành ký kết thỏa thuận về việc đàm phán mua Ấn vàng "Hoàng đế chi bảo" từ Pháp đưa về Việt Nam và chuyển nhượng ấn vàng cho nhà nước với Công ty TNHH Bảo tàng Hoàng gia Nam Hồng. Trong đó có cam kết: Bên A và cá nhân ông Nguyễn Thế Hồng cam kết và bảo đảm ấn vàng sẽ chỉ chuyển giao cho Nhà nước thông qua Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch, trên cơ sở phù hợp với quy định của Điều 43 của Luật Di sản văn hóa sau một thời gian phù hợp khi bên A không còn nhu cầu sở hữu, trưng bày, phát huy giá trị tại Bảo tàng Hoàng Gia Nam Hồng, Bắc Ninh, Việt Nam. Chi phí chuyển giao gồm chi phí thuê luật sư đàm phán; chi phí mua ấn vàng từ nhà đấu giá Millon, Pháp (bao gồm các loại thuế, phí liên quan); chi phí đưa ấn vàng về nước (chi phí hải quan, vận chuyển quốc tế).

Quyết tâm sưu tầm, hồi hương ấn vàng về Việt Nam không chỉ để bổ sung, hoàn thiện các sưu tập cổ vật, bảo vật, di sản văn hóa bị thất lạc, đưa ra nước ngoài trái phép, mà còn khẳng định vị thế, tầm ảnh hưởng của dân tộc; sự đúng đắn, tiên quyết của Đảng, Nhà nước về bảo tồn, gìn giữ, phát huy giá trị di sản văn hóa, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa ngày càng cao của nhân dân, nâng cao lòng tự tôn dân tộc, xây dựng, phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đóng góp vào kho tàng di sản văn hóa thế giới. Đây cũng là việc làm nhằm đảm bảo tính toàn vẹn của di sản văn hóa - một nội dung mà UNESCO rất chú trọng trong bảo tồn di sản văn hóa; thể hiện vai trò khi thực hiện các cam kết quốc tế tại các Công ước quốc tế mà Việt Nam tham gia.

Thành công trong việc hồi hương ấn vàng có sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của các lãnh đạo, cơ quan chức năng; phối hợp nhịp nhàng của đơn vị, tổ chức, cá nhân liên quan và tham gia vào quá trình thương lượng, đàm phán; sự hợp tác của các cơ quan chức năng sở tại, đối tác, bạn bè, cộng đồng tại Pháp. Thời gian tới, Cục Di sản văn hóa sẽ tham mưu lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nghiên cứu, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan xây dựng danh mục cổ vật của Việt Nam bị đưa ra khỏi đất nước bất hợp pháp; tham vấn Ban thư ký công ước Công ước 1970 của UNESCO về danh mục để làm cơ sở tìm kiếm giải pháp đưa cổ vật từ nước ngoài về nước.

Theo Cục Di sản văn hóa: Cùng với giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật,… Ấn vàng "Hoàng đế chi bảo" là di sản văn hóa quan trọng, biểu trưng của quyền lực chính trị một giai đoạn trong tiến trình lịch sử Việt Nam; ghi dấu mốc cho sự chuyển giao từ chế độ quân chủ sang nền dân chủ nhân dân trong thời đại Hồ Chí Minh.

Ngày 30/8/1945, khi tuyên bố thoái vị, vua Bảo Đại đã chọn chiếc ấn đẹp nhất, quý nhất, biểu trưng của chế độ quân chủ thời Nguyễn là “Hoàng đế chi bảo” cùng thanh bảo kiếm mà vua Khải Định (1916 - 1925) trao lại cho ông để bàn giao cho chính quyền cách mạng. Ông Trần Huy Liệu, đại diện chính quyền cách mạng đã tiếp nhận bộ ấn kiếm này, chuyển về Hà Nội ngay trước khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập tại quảng trường Ba Đình vào ngày 2/9/1945.

Sau Ngày Toàn quốc kháng chiến (tháng 12/1946), không rõ thông tin về nơi lưu giữ bộ ấn kiếm. Năm 1952, hai cổ vật này đã rơi vào tay người Pháp. Ngày 8/3/1952, người Pháp trao lại ấn kiếm cho cựu hoàng Bảo Đại lúc đó là Quốc trưởng, sau đó ấn kiếm được đưa sang Pháp vào năm 1953. Trước khi qua đời (năm 1997), Bảo Đại đã di chúc để lại toàn bộ tài sản ở Pháp, trong đó có ấn vàng cho vợ là bà Monique Baudot, người Pháp. Bà qua đời năm 2021, các tài sản trên thuộc về người thừa kế và được giao bán đấu giá tháng 11/2022.

Trong 13 đời vua, triều Nguyễn đã cho chế tác và đưa vào sử dụng hơn 100 chiếc ấn, thường đúc bằng vàng, bạc (gọi là kim bảo), chế tác từ ngọc quý (gọi là ngọc tỷ). Hiện nay, trong sưu tập “Kim ngọc bảo tỷ” của hoàng đế và vương hậu triều Nguyễn, Bảo tàng Lịch sử quốc gia lưu giữ, bảo quản 85 kim ngọc bảo tỷ (trong đó có 2 kim bảo đời Quốc chúa Nguyễn Phúc, còn lại là kim ngọc bảo tỉ của 9 đời vua và vương hậu triều Nguyễn).

Đây là sưu tập ấn nằm trong sưu tập Bảo vật hoàng cung triều Nguyễn, được bàn giao lại cho chính quyền cách mạng năm 1945 (Liên khu IV lưu giữ, sau đó bàn giao cho Bộ Tài chính). Sau đó, Bộ Tài chính giao cho Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử Việt Nam (nay là Bảo tàng Lịch sử quốc gia) từ năm 1959. Các di sản này được gửi lưu giữ tại Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, đến năm 2007 đã bàn giao trở lại cho Bảo tàng Lịch sử Việt Nam lưu giữ, bảo quản và phát huy giá trị cho đến nay.

>>> Xem thêm video: Câu chuyện về những cổ vật dưới lòng sông Hương