Khoảng tháng 7 đến tháng 10 hàng năm, khi những trận mưa rào trút xuống là thời điểm những bụi lay ở núi rừng Tây Bắc lại trồi măng lên khỏi mặt đất, tua tủa quanh gốc.
Theo tìm hiểu, măng lay còn có tên gọi khác là "Nó Lay". Cây lay có đặc điểm thân nhỏ, lá nhọn, mọc thành từng bụi lớn ở triền đồi, khe núi, bờ suối. Đến mùa, người dân địa phương rủ nhau vào rừng hái măng về làm đủ món ngon. Không phải chăm sóc, không phải trồng vẫn được thu hoạch, bà con Tây Bắc gọi đây là sản vật "trời ban" cho vùng đất này.
Măng lay được ví như sản vật trời ban cho vùng đất Tây Bắc, tạo nên nét văn hóa ẩm thực của người dân vùng cao
Không biết từ bao giờ măng lay trở thành món ăn quen thuộc, nét độc đáo trong văn hóa ẩm thực Tây Bắc. Trước đây khi cuộc sống còn khó khăn, măng lay gắn với những bữa cơm bình dị của người dân nơi đây.
Măng lay có thể chế biến thành nhiều món ăn khác nhau như: măng lay luộc, nộm măng lay, măng lay xào, canh măng lay, măng lay ngâm ớt… Đơn giản nhất là măng lay luộc chấm với chẩm chéo, một loại nước chấm được hòa trộn với muối, lá mùi tàu, mắc khén, tỏi, tạo nên hương vị hấp dẫn Người ta măng lay để nguyên cả vỏ đem luộc, sau đó mới bọc để giữ được hương vị đặc trưng của món ăn.
Ngoài ra, măng lay còn được làm món nộm, khi măng luộc chín bóc vỏ, chẻ thành từng nhánh nhỏ đem trộn với ớt tạo thành món măng trộn ớt hoặc trộn với rau thơm, lá mùi tàu, lá gừng thái nhỏ, một ít ớt và mắc khén tạo thành món măng lay nộm.
Măng lay được dùng để làm vô số món ăn ngon như măng lay luộc, nộm măng lay, măng lay xào, canh măng lay, măng lay ngâm ớt…
Những năm gần đây, măng lay trở thành đặc sản ở thành phố, vào trong các nhà hàng, quán ăn. Trên chợ mạng, nhiều địa chỉ bán măng lay mỗi khi đến mùa. 1kg có giá khoảng 50.000 đồng.
Bán măng lay trên chợ mạng, chị Hoàn (ở Sơn La) chia sẻ: "Măng lay chính là măng tre gai. Cây lay nằm ở sâu trong bụi nên phải dùng dao, cuốc, thuổng đào bới mới được. Việc lấy măng không ảnh hưởng đến sự phát triển của cây mà còn giúp bụi măng thưa cây, nhờ đó cây sẽ to hơn.
Măng lay có kích thước bé, tròn, có mùi thơm đặc trưng. Vì có tên gọi lạ nên mấy năm nay nhiều người đặt mua về ăn thử. Măng này giòn và thơm nên thích hợp nhất là để làm nộm hoặc luộc chấm chứ ít ai mang nấu canh".
Để giữ cho măng lay được tươi, khi vận chuyển đi các tỉnh thành cần phải bảo quản lạnh
Theo chị Hoàn, măng lay số lượng không nhiều như măng nứa, măng tre, thu hoạch khó và rất nhanh bị thối nên mỗi khi vào mùa, chị lấy hàng để bán trong ngày. Nhiều người nhận xét măng lay ngon hơn măng tre.
H.A