Ở Cao Bằng có một loại quả lạ lẫm từ hình dáng cho đến tên gọi, đó là quả mác noạng.
Quả mác noạng còn có tên gọi khác là uả mề gà, quả mác lạng, trôm quý, hạt mắt phượng, trứng gà rừng. Cây mác noạng mọc dại ở trên đồi, nương rẫy, trong rừng, trong vườn nhà...; cây cao từ 7 - 10 m, lá màu xanh thẫm to hơn bàn tay, hoa màu trắng mọc thành từng chùm dưới tán lá.
Quả mác noạng thuôn, mập, đầu nhọn, đối xứng nhau và to hơn ngón chân cái, bên trong mỗi quả có từ 1 - 5 hạt, mỗi hạt nặng 20 - 25g. Những ngày tháng 7, đầu tháng 8, quả mác noạng vào mùa, khi quả chín có màu vàng nhạt hoặc màu đỏ nhìn giống bông hoa rất bắt mắt.
Theo người dân địa phương, quả mác noạng chứa chất đạm, chất béo, vitamin, tinh bột, chất xơ và các chất dinh dưỡng khác có lợi cho sức khỏe. Chất xơ trong quả mác noạng tạo cảm giác no, cung cấp thức ăn thô và giảm cảm giác đói, phù hợp cho người giảm cân, giảm béo. Bên cạnh đó, chất xơ cũng rất quan trọng cho tiêu hóa, giúp duy trì sức khỏe của ruột bằng cách thúc đẩy sự cân bằng vi khuẩn đường ruột và hỗ trợ giảm táo bón cùng các vấn đề tiêu hóa khác.
Quả mác noạng là món quà quen thuộc của trẻ em vùng cao gắn bó với những năm tháng tuổi thơ, được ông bà, bố mẹ xâu thành từng xâu để đem theo chia nhau ăn mỗi khi đi thả trâu trên đồi. Tuy là món ăn vặt dân giã nhưng ngày nay quả mác noạng lại trở thành món ăn độc lạ, sạch, lạ miệng thu hút nhiều người tìm mua để thưởng thức.
Quả tươi mọi người có thể ăn trực tiếp hoặc cũng được nhiều người dùng để chế biến thành các món hầm. Quả mác noạng khi phơi khô được dùng làm nguyên liệu thuốc. Ngoài ăn trực tiếp, mọi người vẫn dùng mác noạng để luộc, nấu canh, rang hoặc nướng… ăn bùi bùi như hạt dẻ và vị ngọt thanh. Hương vị quả thơm ngon và là loại quả sạch, không chứa hóa chất, phân bón nên ngày càng có nhiều người tiêu dùng sử dụng quả mác noạng.
Nhiều năm gần đây, mác noạng được nhiều người chuyển về các thành phố lớn tiêu thụ. Giá bán trung bình từ 80.000 – 100.000 nghìn đồng/kg. Giá tiêu thụ của loại mác noạng ở nước ngoài còn cao hơn gấp đôi. Như ở Trung Quốc, loại quả này có giá trên 200/kg. Dạo một vòng chợ mạng, tại nhiều địa chỉ bán đặc sản Tây Bắc có rao bán loại quả mác noạng. Mặc dù khá giá chát nhưng vì quả lạ lại có giá trị dinh dưỡng cao vẫn thu hút nhiều người mua.
Bán hạt mác noạng trên chợ mạng, Ánh Dương (ở Hà Nội) chia sẻ: "Lúc đầu hạt mác noạng ít người biết, nhưng mấy năm gần đây, khi nó được vận chuyển xuống Hà Nội bán nhiều, thứ hạt này rất được ưa chuộng. Hạt mác noạng có thể làm các món hầm ngon và bổ dưỡng".
H.A